Bożków

Powiat kłodzki, gmina Nowa Ruda

(nazwa niemiecka: Eckersdorf, Kreis Neurode)

Rys historyczny:

Brak materiałów źródłowych uniemożliwia nawet w przybliżeniu określenie daty założenia Bożkowa. W średniowieczu z wioską związana była rodzina szlachecka Eckersdorf, która przyjęła nazwisko od nazwy miejscowości. Pierwszy zachowany dokument dotyczący Bożkowa pochodzi dopiero z 1348 r. i jako właściciela majątku wymienia Eberhardta von Maltwitz. Następnie miejscowość w niejasnych okolicznościach została podzielona na co najmniej dwie części. W 1423 r. jako właściciel jednej z nich wspomniany był Paweł Guesner. W latach 1474-84 majątek ten należał do Jakuba von Guesner, prawdopodobnie jego syna. Dział w rękach rodziny Guesner pozostał do XVIII w., w 1636 r. wzmiankowany był Otto von Guesner z Bożkowa, a w 1701 r. Otto Henryk von Guesner. Około 1520 r. właścicielem części Bożkowa była rodzina von Raueck. Majątek ten w czasie wojny trzydziestoletniej został skonfiskowany przez cesarza Ferdynanda II i w 1633 r. sprzedany Kasprowi Jaeschke von Eisenhut, nobilitowanemu lekarzowi cesarskiemu. Po jego bezpotomnej śmierci, wdowa przekazała posiadłość kłodzkim jezuitom. Od zakonu majątek odkupił Jan Jerzy von Goetzen (ur. 1626), starosta hrabstwa kłodzkiego, właściciel znacznych dóbr w okolicy Kłodzka. Jego posiadłości odziedziczył syn Jan Ernest (1667-1707). W XVII w. jako właściciele którejś z części Bożkowa wzmiankowani byli: Eliasz Dreher von Drehersdorf (1640 r.) i Filip Carl von Carlshofen, zmarły bezpotomnie w 1698 r. W osiemnastym stuleciu najprawdopodobniej rodzinie von Goetzen udało się połączyć wszystkie majątki, ponieważ w źródłach z tego okresu nie pojawiają się już inni właściciele Bożkowa. Następcą Jana Ernesta był jego syn Jan Franciszek Antoni Bonawentura (1693-1738), po śmierci którego nastąpił podział dóbr i Bożków otrzymała Maria Franciszka (1721-1780), córka Jana Franciszka i małżonka hrabiego Franciszka Józefa Filipa Jana von Magnis (1727-1757). Hrabia Antoni Aleksander von Magnis, ich syn, ostatecznie w 1780 r. wykupił prawa do Bożkowa. Majątki po nim odziedziczył Fryderyk Wilhelm Antoni Karol Fabricius von Magnis (1786-1861), którego dziedzicem został syn Wilhelm Ernest Adolf (1828-1888), a następnie wnuk Antoni Franciszek Wilhelm Karol (ur. 1862). Posiadłość do rodziny von Magnis należała do 1945 r.

Damian Dąbrowski,

Lipiec 2010 r.

Pałac w Bożkowie na zdjęciach z 2010r.

Architektura pałacu

Pierwszą rezydencję w Bożkowie zbudowała w XVI w. rodzina von Raueck. Renesansowy dwór rozbudowano w siedemnastym i osiemnastym stuleciu. W 1871 r. budynek strawił pożar i rodzina von Magnis rozpoczęła odbudowę pałacu według projektu znanego architekta Karla Schmidta. Prace budowlane przy efektownym neorenesansowym pałacu zakończono około 1877 r. Ostatnia przebudowa rezydencji Magnisów miała miejsce około 1930 r., kiedy to budynek otrzymał klasycystyczną fasadę. Po drugiej wojnie światowej zabytek początkowo był nie użytkowany, następnie przeznaczono go na Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznastwa. Od 1951 r. w budynku funkcjonował Ośrodek Szkoleniowy Kierowników Gospodarstw Rolnych, a po remoncie w 1956 r. ulokowano w nim Technikum Rolnicze. Pałac pod zarządem szkoły był dobrze utrzymany, między innymi w latach 1975-79 przeprowadzono kolejny, generalny remont. Szkoła funkcjonowała w gmachu do 2002 r., a w trzy lata później starostwo powiatowe w kłodzku popełniło ogromny błąd sprzedając pałac irlandzkiej spółce Fenelon Group. Następne kilka lat to historia nagłego upadku obiektu, niszczonego przez szabrowników i siły przyrody. Zniszczeniu ulegają parkiety, gipsowe i drewniane sztukaterie, przecieka dach, ściany opanowuje grzyb. Jeśli w najbliższym czasie nie zostaną podjęte radykalne działania zmuszające właściciela do remontu obiektu jeden z najpiękniejszych pałaców Dolnego Śląska zostanie bezpowrotnie stracony.

Neorenesansowa rezydencja w Bożkowie wybudowana w latach 1871-77, z wykorzystaniem części starszego pałacu, to budynek murowany z cegły, potynkowany, częściowo podpiwniczony, wzniesiony na skomplikowanym planie przypominającym wycinek koła, dwukondygnacjowy, z zagospodarowanym poddaszem, nakryty wysokimi dachami dwuspadowymi z lukarnami i facjatami. Od zachodu do pałacu dobudowano obszerną stajnię. Niezwykle długą, dwudziestosześcioosiową fasadę, flankują dwie cylindryczne wieże. Wieże te znacznie różnią się wielkością, północna stanowi główną dominantę obiektu. W fasadę wtopiona została najstarsza barokowa część pałacu, w której znajduje się główne wejście poprzedzone filarowym portykiem. Bryłę budynku ożywiają liczne wieże, ryzality, szczyty, różnej wysokości dachy, wysokie kominy. Malownicze elewacje o cechach neobaroku i neorenesansu uproszczono w XX w. w stylu klasycystycznym. Znaczna część budynku ozdobiona jest boniowaniem, wokół otworów okiennych zachowano obramienia, część z nich z kluczem. Miejscami przetrwały ozdobne sztukatorskie detale, girlandy kwiatowe, elementy animalistyczne nawiązujące do polowań oraz gzymsy, a w części budynku także pilastry i lizeny. Układ wnętrz wielotraktowy, z pomieszczeniami o bogatej dekoracji: sztukaterie, kominki, dębowe okładziny, parkiety. Pałac można zobaczyć tylko z zewnątrz i w tej sytuacji trudno ocenić co jeszcze przetrwało we wnętrzach. Rezydencję otacza rozległy park krajobrazowy z XVIII i XIX w., ozdobiony pięknymi tarasami.

Damian Dąbrowski,

Lipiec 2010 r.

Zdjęcia Bożkowa z maja 2011r.

Zabytki w Bożkowie, informacje praktyczne i dojazd do miejscowości:

Podczas wizyty w Bożkowie warto zobaczyć również kościół parafialny p.w. śś Piotra i Pawła, barokowy z około 1708 r., wzniesiony w miejscu starszego. W świątyni o bogatym późnobarokowym wyposażeniu znajduje się również kaplica grobowa rodziny von Magnis.

Do rejestru zabytków sztuki w Bożkowie wpisano: kościół parafialny, dnia 16.03.1966 r., nr rej.: 1554 oraz 14 maja 1981 r. zespół pałacowy, nr rej.: 791/WŁ i osobno sam pałac nr rej.: 790/WŁ.

Dojazd komunikacją publiczną z Górnego Śląska do Bożkowa jest możliwy, lecz bardzo czasochłonny. W pierwszej kolejności należy dotrzeć do Kłodzka bądź Nowej Rudy, ze względu na łatwiejszą przesiadkę proponuję wariant z tą pierwszą miejscowością. Do Kłodzka najlepiej dotrzeć pociągiem z Gliwic, z przesiadką we Wrocławiu. Następnie z Kłodzka do Bożkowa dosyć często kursują autobusy PKS. Podróżującym samochodem proponuje jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia do węzła Prądy, następnie DK 46 do Kłodzka i dalej DK 386. Za miejscowością Bierkowice najlepiej skręcić w prawo w lokalną drogę prowadzącą przez Gorzuchów do Bożkowa. Zespół pałacowo – parkowy znajduje się na lewo od tej drogi. Odległość: w jedną stronę około 190 km. Na miejscu samochód najlepiej zaparkować przy kościele lub obok sklepu w centrum Bożkowa, w niewielkiej odległości od pałacu.

Damian Dąbrowski,

Lipiec 2010 r.

Stan pałacu w sierpniu 2011r. Część pierwsza galerii zdjęć

Stan pałacu w Bożkowie w 2011 roku

W pierwszej połowie 2010r. polsko-irlandzka firma Fenelon Group International odpowiedzialna za degradację pałacu w Bożkowie sprzedała rezydencję firmie PBH DOM Sp. z o.o. z Sobótki. Nowy właściciel w sierpniu 2011r. prowadził przy zabytku prace porządkowe. W przyszłości inwestor planuje stworzyć w pałacu miejsca noclegowe o zróżnicowanym standardzie.

Aktualizacja: październik 2011r.,

Damian Dąbrowski

Stan pałacu w sierpniu 2011r. Część druga galerii zdjęć

Stan pałacu w Bożkowie w 2014 roku

W ciągu trzech lat nowy inwestor prowadził w zasadzie prace pozorowane, by mieć spokój ze służbami konserwatorskimi. Jedyny plus to fakt, że zabytek jest zabezpieczony przed niekontrolowanym wejściem osób niepowołanych i w miejscowości mieszka opiekun obiektu. Dzięki temu nie dochodzi do dewastacji. Niestety siły natury powoli niszczą budynek i wiele zdjęć z sierpnia 2011 roku ma już charakter historyczny.

Pałac w Bożkowie w listopadzie 2014 roku