Powiat wołowski, gmina Wińsko
(nazwa niemiecka: Dittersbach, Kreis Wohlau)
Rys historyczny i stan obecny:
Posiadłość należała m.in. do rodziny von Höfchen, rodu von Köhlchen, von Johnsthon, Selbmann, Schönebeck, Dehmelt, Welz. W 1945 roku majątek w Brzózce zajmowała Armia Czerwona. Następnie został on przekazany państwu polskiemu. Na terenie folwarku utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne Brzózka. W pałacu mieściły się biura przedsiębiorstwa. W latach siedemdziesiątych XX wieku przeprowadzono remont obejmujący adaptację pałacu na cele administracyjne. Po upadku PGR-u zabytek znalazł się w gestii Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa, a następnie Agencji Nieruchomości Rolnych. W 2007 roku budynek stał niezagospodarowany i powoli niszczał. Obecnie pałac prawdopodobnie należy do osoby prywatnej. Przeprowadzono część prac remontowych, m.in. wymianę dachu.
Pałac
Początki siedziby szlacheckiej w Brzózce sięgają XVII wieku. Pałac wzmiankowano między innymi w 1787 i 1845 roku. Rezydencja została przebudowana i powiększona około połowy XIX wieku, prawdopodobnie na zlecenie Roberta Selbmanna. Budynek murowany z cegły, potynkowany, podpiwniczony, wzniesiony na rzucie prostokąta, piętrowy, z dwoma parterowymi skrzydłami po bokach, nakryty dachem czterospadowym o niewielkim pochyleniu połaci, schowanym za attyką (korpus) i dachami płaskimi (boczne skrzydła). Fasada (elewacja północna) siedmioosiowa, z głównym wejściem umieszczonym w centralnym ryzalicie. Ryzalit poprzedzony schodami, parterowy, zwieńczony tarasem. Elewacje zachowały pozostałości neorenesansowego kostiumu: obramienia okienne, podziały za pomocą lizen i gzymsów, fragmenty boniowania. Wnętrza o układzie dwutraktowym. Na południe od rezydencji rozciąga się park. Na północny-wschód od pałacu zlokalizowany jest dziedziniec gospodarczy, wokół którego wznoszą się pofolwarczne zabudowania.
Dzięki litografii zamieszczonej w zbiorze Dunckera możemy poznać wygląd pałacu w połowie XIX wieku.
Z kolei wygląd rezydencji w pierwszej połowie XX wieku przybliża widokówka zamieszczona na stronie internetowej www.dolny-slask.org.pl
Źródło: http://dolny-slask.org.pl/627867,foto.html?idEntity=513910 (dostęp: 22.07.2014r.)
Zabytki w Brzózce
Do rejestru zabytków w Brzózce wpisano zespół pałacowy: pałac (nr rej.: 461/W z 29.11.1980r.) i park (nr rej.: 462/W z 29.11.1980r.).
Informacje praktyczne i dojazd
Niestety dojazd komunikacją publiczną do Brzózki nie jest możliwy. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Legnicy do węzła Wrocław Południe, następnie autostradową obwodnicą miasta (A8) do węzła Wrocław Północ i dalej DK5 w stronę Poznania. Z tej ostatniej trasy należy skręcić w lewo do Żmigrodu, a następnie wyjechać z miasta ul. Sienkiewicza prowadzącą do Weglewa. Dalej podróż do Brzózki należy kontynuować lokalnymi drogami przez Barkówko, Barkowo, Białawy Wielkie i Białawy. Odległość: w jedną stronę z Gliwic około 240km, z Wrocławia około 65km. Zespół pałacowy znajduje się w północno-wschodniej części Brzózki, na lewo od głównej drogi. Na miejscu nie ma dobrego parkingu, samochód można zostawić na poboczu drogi, w pobliżu wjazdu na teren folwarku.
Damian Dąbrowski,
Lipiec 2014 r.
