Moravskoslezský kraj – Województwo morawsko-śląskie
(nazwa polska i niemiecka: Kuchelna)
Rys historyczny i stan obecny:
Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1349 r. Niewiele wiadomo o średniowiecznych właścicielach wioski. W 1377 r. Chuchelną dzierżawił niejaki Peszek na Borzucinie. Następnie majątek w Chuchelnej należał między innymi do rodziny Šamařowskich na Rohowie. W 1611 r. starosta bytomski Bernard von Lichnowski (zm. 1621 r.) kupił wioskę od Wacława Šamařowskiego. Z małżeństwa z Heleną Oderską Lichnowski pozostawił trzech synów: Jerzego, Jana Franciszka i Wacława oraz córkę Helenę. Po śmierci Wacława w 1650 r. Chuchelną wraz z zamkiem, wzniesionym prawdopodobnie przez Lichnowskich, kupił Jarosław Skrbensky marszałek księstwa cieszyńskiego. W 1670 r. majątek wrócił do Lichnowskich, otrzymał go Karol Maksymilian, syn Wacława i Ewy z domu Skrbenskiej. Karol Maksymilian von Lichnowski znacznie powiększył rodzinne dobra (nabył m.in. Rogów, Borucin, Kobeřice), jego syn i dziedzic Franciszek Bernard (1664-1747) w 1702 r. otrzymał tytuł barona, a w 1727 r. hrabiego. Następcą Franciszka Bernarda był wnuk Jan Karol Gottlieb (zm. 1788 r.), twórca potęgi rodu. W 1773 r. otrzymał on tytuł księcia pruskiego, nabył również liczne majątki, z których tuż przed śmiercią utworzył majorat. Pierwszym ordynatem majoratu został syn Jana Karola, Karol Alojzy (1761-1814). W rękach jego potomków dobra w Chuchelnej pozostały do 1945 roku. Kolejnymi ich właścicielami byli: Edward (1789-1845), Feliks (1814-1848), Karol Maria (1817-1901), Karol Maksymilian (1860-1928) i Wilhelm von Lichnowski. Po drugiej wojnie światowej majątek Lichnowskich został upaństwowiony. W zamku początkowo urządzono szkołę, a następnie w 1952 r. centrum rehabilitacyjne. Budynek do dziś pełni tę ostatnią funkcję, dlatego można go zobaczyć tylko z zewnątrz.
Początki zamku w Chuchelnej sięgają połowy XVII w., w czasach późniejszych wczesnobarokowa budowla była wielokrotnie przekształcana, z zatarciem cech stylowych. W 1776 r. do zamku dobudowano kaplicę, a podczas przebudowy w 1853 r. wzniesiono drugi budynek, tzw. dom kawalerów. Na przestrzeni lat budowla w Chuchelnej pełniła różne funkcje, była główną rezydencją rodziny, później zamkiem myśliwskim. Obecnie budynki wzniesione przez Lichnowskich połączono dostawiając do nich nowsze skrzydła. Starszy zamek to budynek murowany z kamienia i cegły, potynkowany, wzniesiony na planie litery „L”, podpiwniczony, dwukondygnacjowy, z zagospodarowanym poddaszem, nakryty wysokim dachem mansardowym, z nowszymi lukarnami, wykonanym z blachy. Elewacje budynku uproszczone, częściowo o zmienionym układzie osi, z ozdobnych detali zachowały niektóre proste obramowania otworów okiennych. Ozdobą zamku jest czworoboczna kamienna wieża, prawdziwa dominanta rezydencji.
Nowszy budynek murowany z cegły, potynkowany, zbudowany na planie prostokąta, dwukondygnacjowy, z dachem mansardowym z lukarnami, wykonanym z blachy. Pałac o asymetrycznej bryle, z fasadą zamkniętą z jednej strony cylindryczną trzykondygnacyjną basztą, a z drugiej wydatnym ryzalitem. Mniejszy, centralny, jednoosiowy ryzalit pierwotnie mieścił główne wejście do budynku. Część okien w ozdobnych opaskach z prostymi nadokiennikami.
Zamek w Chuchelnej w wyniku przebudowy na centrum rehabilitacyjne jest już tylko cieniem wielkiej przeszłości. W dobrym stanie przetrwał otaczający go park krajobrazowy, utworzony w XIX w., z przekształcenia starszego barokowego ogrodu. Obecnie park dzieli się na dwie części, ogólnodostępną i należącą do ośrodka rehabilitacji. W części ogólnodostępnej znajduje się neogotyckie mauzoleum rodziny Lichnowskich, wykorzystywane po 1945 roku jako kościół parafialny. Podczas wizyty w Chuchelnej warto pospacerować po parku, by zobaczyć piękne okazy starodrzewu.
Informacje praktyczne i dojazd:
Do Chuchelnej można dotrzeć autobusami z Ostrawy i Opawy. Biorąc pod uwagę możliwości dojazdu z Polski polecam wycieczkę przez Ostrawę. Podróż najlepiej rozpocząć pociągiem z Katowic do Chałupek. Z Chałupek należy przejść do Starego Bohumina, skąd jadą autobusy do Ostrawy. Wybierającym dojazd samochodem proponuję jechać z Gliwic DK 408 do Sośnicowic, dalej DK 919 do Raciborza i DK 917 prowadzącą przez Krzanowice do Chuchelnej. Odległość: w jedną stronę około 60 km. Dawna rezydencja znajduje się w centrum miejscowości, samochód najlepiej zostawić w bocznej ulicy prowadzącej do mauzoleum Lichnowskich.
Damian Dąbrowski,
Listopad 2010 r.
