Powiat średzki, gmina Udanin
(nazwa niemiecka Diesdorf, Kreis Striegau, od 1932r. Kreis Neumarkt)
Zabytki w Dziwigórzu
Do rejestru zabytków nie został wpisany żaden budynek w Dziwigórzu.
W ewidencji zabytków uwzględniono m.in. zespół dworski: dwór (nr 7), oficynę mieszkalną (nr 6), oborę, dwie stodoły, fosę z groblę oraz staw ozdobny. Przylegający do rezydencji niewielki park nie został ujęty nawet w ewidencji zabytków.
Miejscowość wzmiankowano w 1434 roku jako Diveszdorff. Razem z pobliską wsią Dębnicą (obecnie część wsi Dziwigórz, nazwa niemiecka Taubnitz) Dziwigórz do czasów wojny siedmioletniej stanowił saskie dobra lenne. W 1743 roku właścicielem majątku był Ernst Friedrich von Roi, a w 1761 roku Karl Ernst von Roi. Następnie w 1764 roku posiadłość należała do Balzera Friedricha barona von Moll. Przed 1766 rokiem włości przejął Karl Wilhelm von Zedlitz. Kolejnymi właścicielami majątku byli jego spadkobiercy, w tym Friderike von Osten, z domu von Zedlitz. W 1785 roku w Dziwigórzu znajdował się folwark, 4 gospodarstwa zagrodników. Wieś liczyła w sumie 48, w większości ewangelickich mieszkańców. Około 1800 roku posiadłość należała do majora von Klackreuth. W 1830 roku właścicielem dóbr był Schulz. W wiosce wzmiankowano 7 domów, pałac, folwark oraz 58 mieszkańców, w tym 3 katolików. W 1845 roku właścicielem majątku był kupiec Louis Hapel ze Strzegomia. W Dziwigórzu znajdowało się 8 domów, pałac i folwark. Wieś liczyła 50 mieszkańców, w tym 11 katolików. W latach 1856-1872 w księgach adresowych jako właściciela posiadłości wymieniono Moriza Weissa. Następnie dobra około 1876 roku, krótko należały do Emila von Kramsty, porucznika w stanie spoczynku i starszego ziemskiego. W 1882 roku majątek nabył Siegfried baron von Richthofen. W 1894 roku włości w Dziwigórzu miały powierzchnię zaledwie 83ha, w tym 75ha pól uprawnych, 5ha łąk, 3ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Główna rezydencja Siegfrieda barona von Richthofen znajdowała się w pobliskim Udaninie. Major Siegfried von Richthofen w latach 1903-1918 pełnił funkcję starosty powiatu strzegomskiego. Należały do niego majątki w Udaninie, Dziwigórzu i Dębnicy. Ich właścicielem pozostał przynajmniej do 1937 roku. W 1937 roku dobra w Dziwigórzu w dalszym ciągu liczyły 83ha, w tym 75ha pól uprawnych, 5ha łąk, 3ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Po 1945 roku folwark wraz z rezydencją przekazano w zarząd Państwowemu Gospodarstwu Rolnemu. Siedzibę szlachecką zmieniono w wielorodzinny budynek mieszkalny. Obecnie dwór jest własnością prywatną.
Rezydencja wzniesiona na wyspie otoczonej fosą, zapewne w miejscu starszej budowli, być może z czasów gdy wieś wchodziła w skład saskich dóbr lennych. Siedziba powstała zapewne w XVIII wieku za rządów rodu von Roi. Budowla przekształcona w 1827 roku – data na zegarze. Dwór murowany z kamienia i cegły, potynkowany, założony na planie prostokąta, podpiwniczony, dwukondygnacyjny, z częściowo użytkowym poddaszem, nakryty dachem dwuspadowym z lukarnami i nowszymi oknami. Dłuższe elewacje z centralnymi pozornymi ryzalitami, zwieńczonymi trójkątnymi szczytami. Główne wejście na osi fasady, poprzedzone schodami. W szczycie nad wejściem zegar z datą 1827. Elewacje dzielone prostym kordonowym gzymsem między kondygnacjami. Elewacje przekształcone, część okien na odcinkowych gzymsach podokiennych i z odcinkowymi podwieszonymi naczółkami.
Dziwigórz położony jest nieco ponad 20 kilometrów na południowy-zachód od Środy Śląskiej. Z miasta powiatowego dojazd lokalnymi drogami przez Ciechów, Cesarzowice, Michałów, Jarostów i Udanin. Zespół dworski stanowi większość zabudowań miejscowości.
Dokładna lokalizacja dworu:
51.023292942602026, 16.436445110709528
Damian Dąbrowski,
Grudzień 2021r.
