Powiat wrocławski, gmina Mietków
(nazwa niemiecka: Domanze, Kreis Schweidnitz)
Początki miejscowości sięgają XII w., a pierwsza wzmianka źródłowa na jej temat pochodzi z 1193 r. W latach dwudziestych trzynastego stulecia Domanice były własnością klasztoru augustianów z Wrocławia. Następnie wioska przeszła w ręce śląskiego rycerstwa, którego przedstawiciele pisali się de Domanz. Jeszcze przed 1389 r. Domanice zostały podzielone na kilka działów. Właścicielami jednego z nich była rodzina von Reichenbach. Część miejscowości należała do rodów von Manow, von Glosse, von Aulock, von Bolze, von Schwarzenwalde. W 1401 r. wszystkie działy w Domanicach udało się połączyć rodzinie von Schindel. W 1468 r. nastąpił ponowny podział miejscowości, kiedy to jeden z majątków odkupiła rodzina von Schellendorf. Na przełomie XV i XVI w. część Domanic nabył Günzel von Schweinichen (zm. 1512/1525r.), po którym odziedziczył ją jego syn Nikel von Schweinichen (zm. po 1564 r.). Jednocześnie cały czas jakieś dobra w miejscowości posiadała rodzina von Schellendorf. W 1523 r. bracia Kaspar, Melchior i Hans von Schelledndorf sprzedali majątek Kasprowi von Mühlheim. Po śmierci Kaspra von Mühlheim Domanice odziedziczyła wdowa po nim. Wioska w rękach rodziny von Mühlheim pozostała do początków XVII. Ostatnimi wzmiankowanymi w Domanicach przedstawicielami tego rodu byli bracia Hans Ulrich, Wolf Dietrich i Christoph, wymienieni w dokumencie z 1611 roku. Kolejnymi właścicielami miejscowości byli: Heinrich von Reichenbach (w latach 1628-1650), generał Ludwig von Lopis baron von Monteverqeus (po 1650 r.), wdowa po generale i jej drugi mąż hrabia Hermann von Oppersdorf (ur.1641, zm. 1692r.), starosta księstwa świdnicko-jaworskiego. W 1694 r. majątek odziedziczył Karl Josef von Oppesrdorf (ur.1676, zm.1713r.), syn Hermanna. W 1705 r. w drodze zamiany Domanice przejął baron Karl Ferdinand von Seherr-Thoss. W rękach rodziny von Seherr-Thoss miejscowość pozostała przez następne kilkadziesiąt lat. W 1771 r. właścicielem Domanic był już Ernst Sigismund von Tschirschky-Bögendorf (zm. 1800 r.). W 1832 r. majątek w wiosce odkupił od rodziny von Tschirsky Friedrich Wilhelm von Brandenburg (ur. 1792, zm. 1850r.), syn króla pruskiego Fryderyka Wilhelma III i hrabianki Julii von Dönhoff. Po śmierci Friedricha Wilhelma w 1850 r. dobra w Domanicach otrzymał jego trzeci syn Gustaw von Brandenburg (ur.1820, zm.1909r.). Książka adresowa z 1912 r. podaje, że majątek liczący 608 ha należał do dziedziców Gustawa von Brandenburga, a zarządzał nim hrabia Wilhelm von Pückler z Grodźca. Posiadłość w ręce rodziny von Pückler przeszła dzięki małżeństwu z Mathildą, córką Friedricha Wilhelma von Brandenburga. W 1921 i 1930 r. dobrami zarządzali hrabia Erdmann von Pückler i baron Friedrich Wilhelm von Pückler. W książce adresowej z 1937 r. wymieniony został już tylko pierwszy z nich. W związku z planami budowy zalewu na rzece Bystrzycy majątek przejęło od rodziny von Pückler państwo niemieckie. Po 1940 r. pałac w Domanicach zamieniono w ośrodek wypoczynkowy. W czasach Polski Ludowej rezydencja należała do PGR-u Szczepanów. W 1988 r. zabytek przekazano Związkowi Artystów Scen Polskich w Warszawie. Obecnie pałac jest własnością prywatną, teren wokół ogrodzony, budynek można zobaczyć tylko z zewnątrz, z pewnej odległości. Do pałacu przylega park krajobrazowy o powierzchni 10 ha, utworzony w dziewiętnastym stuleciu w miejscu starszego ogrodu.
Pałac
Na wysokiej skarpie górującej nad rzeką Bystrzycą prawdopodobnie w XIII lub XIV w. wzniesiono zamek. W drugiej połowie XVI w. niewielka twierdza została przebudowana na renesansowy dwór. Kolejne przekształcenia miały miejsce w latach 1648-1694, w drugiej połowie XVIII w. i w latach dwudziestych XIX w. Pałac remontowano na początku dwudziestego stulecia i w latach 1990-1999. Budynek murowany, potynkowany, wzniesiony na nieregularnym rzucie, zbliżonym do litery „L”, czterokondygnacyjny, nakryty dwuspadowymi dachami łamanymi. Na skrzyżowaniu skrzydeł czworoboczna wieża z przejazdem w przyziemiu, prowadzącym na niewielki wewnętrzny dziedziniec. Przyziemie i narożniki ozdobione boniowaniem, niektóre okna w renesansowych fascjowych obramieniach. Układ wnętrz częściowo trzytraktowy, częściowo nieregularny. Na parterze zachowane sale ze sklepieniami kolebkowymi, z dawnego wyposażenia wnętrz przetrwało sporo oryginalnych kominków. Droga do pałacu prowadzi pomiędzy dwoma klasycystycznymi oficynami wzniesionymi na planie wydłużonych prostokątów.
Zabytki w Domanicach
Do rejestru zabytków w Domanicach wpisano kościół filialny p.w. św. Anny (12.05.1966 r., nr rej.: 1673); mauzoleum rodziny von Brandenburg na cmentarzu (3.02.1983 r., nr rej.: 543/W) i zespół pałacowy (10.12.1964 r., nr rej.: 1188): pałac, park (24.07.1976 r., nr rej.: 372/W).
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Domanic zapewniają autobusy PKS kursujące z Chwałowa, Świdnicy i Wrocławia. Niestety jeżdżą one niezwykle rzadko, np. na trasie Wrocław – Domaniów dwa kursy tylko w dni robocze. Do Wrocławia z Górnego Śląska można bez problemu dotrzeć pociągiem, np. z Gliwic. Podróżującym samochodem proponuję jechać autostradą A4 z Gliwic w kierunku Legnicy do węzła Kostomłoty, następnie DK 5 w stronę Strzegomia. W miejscowości Osiek z tej ostatniej trasy najlepiej skręcić w lewo w lokalną drogę prowadzącą do Domanic przez Bogdanów, Buków i Imbramowice. Odległość: w jedną stronę około 205 km. Samochód można zostawić przy podjeździe do pałacu.
Damian Dąbrowski,
Czerwiec 2011 r.
