Powiat strzeliński, gmina Kondratowice
(nazwa niemiecka: Gorkau, Kreis Nimptsch, od 1932r. Kreis Strehlen)
Rys historyczny i stan obecny:
Po raz pierwszy Górka Sobocka wzmiankowana była w dokumencie z 1204 roku pod nazwą Gorka. Z kolei w źródle z 1263 roku wioska pojawia się jako Domanicovo. Górka Sobocka należała do klucza miejscowości, które w 1368 roku książę brzeski Ludwik I przekazał w lenno wraz z Prusami (Prauss) Goczkowi (Gotsche) von Borschnitz. Odtąd aż do pierwszej połowy XX wieku dzieje Górki Sobockiej związane były z właścicielami Prus. W rękach potomków Goczka von Borschnitz dobra pozostały do śmierci Georga von Borschnitz w 1668 roku. Następnie przeszły na własność księcia legnicko-brzesko-wołowskiego Chrystiana. Kolejnymi właścicielami majątku w Górce Sobockiej byli przedstawiciele rodów von Lilgenau i von Zierotin-Lilgenau. Szczegółowe informacje na ich temat można znaleźć na stronie Pałace Śląska w tekstach o miejscowościach Prusy i Rakowice. W 1783r. Górka Sobocka liczyła 82 mieszkańców. W miejscowości znajdował się folwark należący do rodziny von Zierotin, 8 gospodarstw zagrodników i jedno gospodarstwo chałupnicze. W 1830 roku wchodząca w skład państwa stanowego Prusy wioska posiadała 130 mieszkańców, w tym 62 ewangelików. W Górce Sobockiej wzmiankowano folwark, 18 domów, cegielnię i kamieniołom granitu. Według opisu miejscowości z 1845 roku liczba mieszkańców wzrosła do 143, z czego 51 było wyznania katolickiego. Zarówno katolicy jak i ewangelicy posiadali kościoły w Prusach. W Górce Sobockiej znajdowało się 19 domów i pałac. W dalszym ciągu działała cegielnia i kamieniołom. Rodzina von Zierotin majątek w Górce Sobockiej często oddawała w dzierżawę. W 1872 i 1876 roku jako dzierżawcę wymieniano Heinricha Merkla. Następnie przynajmniej od 1886 roku dzierżawcą był porucznik Paul Wittwer z Prus (in Prauss). W roku tym posiadłość liczyła 144ha: 118ha pól uprawnych, 3ha łąk, 7ha lasów, 16ha dróg i podwórzy gospodarczych. Na folwarku hodowano 13 koni, 28 sztuk bydła, w tym 21 krów, 650 owiec, 5 świń. Paul Wittwer dzierżawił dobra rycerskie w Górce Sobóckiej przynajmniej do 1921 roku. Na przestrzeni lat powierzchnia włości nie uległa zmianie. W wiosce w dalszym ciągu funkcjonowała cegielnia i kamieniołom. Kamieniołom granitu dzierżawiła firma Völker & Nicolaier z Wrocławia. W latach dwudziestych XX wieku Karl hrabia von Zierotin baron von Lilgenau wyprzedał śląskie majątki. W 1926 roku spośród 1709ha majoratu Prusy, 1089ha było własnością banku - Landbank A.G. z Berlina. Wśród tych obszarów znalazł się również majątek Górka Sobocka, o powierzchni 144ha. W ciągu następnych czterech lat Landbank wyprzedał dobra rycerskie w Górce Sobockiej. W księgach adresowych od 1930 roku posiadłość nie była już wymieniana. Obecnie teren dawnego folwarku podzielony jest pomiędzy kilka prywatnych gospodarstw. Sam dwór posiada dwóch właścicieli (nr 22-23).
Dwór
Renesansowy dwór prawdopodobnie został wzniesiony pod koniec XVI wieku. W kolejnych stuleciach rezydencja straciła na znaczeniu i była wielokrotnie przebudowywana. Ostatecznie cechy stylowe zabytek utracił w wyniku prac remontowych przeprowadzonych w 1994 roku. Obecnie budynek jest zamieszkały i zadbany, niestety kompletnie nie przypomina dworu i gdyby nie wpis do ewidencji zabytków, można by go minąć, uważając, że jest to zwykły dom mieszkalny. Dwór murowany z kamienia i cegły, potynkowany, założony na planie prostokąta, częściowo podpiwniczony, dwukondygnacyjny, z użytkowym poddaszem, nakryty dachem dwuspadowym. Elewacje dłuższe pięcioosiowe, elewacje boczne dwuosiowe. W wyniku prac remontowych budynek utracił wszelkie ozdobne detale architektoniczne. Układ wnętrz przekształcony, jedno- i dwutraktowy, z centralna sienią. Pomieszczania piwnicy i parteru nakryte sklepieniami kolebkowymi, kolebkowymi z lunetami i żaglastymi. Na piętrze zastosowano płaskie stropy.
Na północ od dworu znajdują się zabudowania dawnego folwarku wzniesione pod koniec XIX wieku, obecnie podzielone pomiędzy kilku właścicieli. Teren wokół ogrodzony, budynki są niedostępne do zwiedzania. Na zachód od folwarku rośnie niewielki zagajnik, być może jest on pozostałością po zaniedbanym parku bądź ogrodzie.
Na przedwojennej widokówce zamieszczonej na stronie internetowej www.dolny-slask.org.pl widać fragment dziedzińca gospodarczego i fasadę dworu.
Źródło: http://dolny-slask.org.pl/900625,foto.html?idEntity=505794
Zabytki w Górce Sobockiej
Do rejestru zabytków nie wpisano żadnego obiektu w Górce Sobockiej. W ewidencji zabytków znalazł się między innymi zespół dworski: dwór (nr 22-23), domy mieszkalno-gospodarcze (nr 11, 16/17, 18/19, 20, 21).
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Górki Sobockiej zapewniają nieliczne autobusy PKS kursujące m.in. z Łagiewnik, Strzelina i Wrocławia. Najlepsze połączenie (trzy kursy w dni robocze) jest ze Strzelinem. Ze względu na problemy ze znalezieniem przesiadki nie polecam tego sposobu dojazdu. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia do węzła Brzezimierz, następnie DK396 do Strzelina i dalej (wyjazd ze Strzelina ul. Dzierżoniowską) DK39 w stronę Łagiewnik. W miejscowości Mikoszów z DK39 należy skręcić w lewo w lokalną drogę prowadzącą w kierunku Żelowic. Za miejscowością Karszów, po minięciu zjazdu do Gołostowic, należy skręcić w lewo w drogę do Górki Sobockiej. Zabudowania pofolwarczne i dwór znajdują się w północno-wschodniej części Górki Sobockiej, na prawo od głównej drogi. Odległość: w jedną stronę z Gliwic nieco ponad 160km. Teren dawnego folwarku jest podzielony pomiędzy kilku właścicieli, ogrodzony, budynki można zobaczyć tylko z drogi, z większej odległości. Na miejscu nie ma dobrego parkingu, samochód trzeba zostawić na poboczu drogi, najlepiej w pobliżu wjazdu na teren kopalni granitu, w niewielkiej odległości od dworu.
Damian Dąbrowski,
Listopad 2013 r.
