Powiat pszczyński, gmina Pawłowice
(nazwa niemiecka Gollasowitz, Kreis Pless)
Zabytki w Golasowicach
Do rejestru zabytków w Golasowicach wpisano kościół ewangelicko-augsburski, z połowy XVIII w., nr rej.: A-434/60 z 18.03.1960r. W ewidencji zabytków znajdują się ponadto pałac (jako dwór) i park.
Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1293 roku. Pierwszym znanym prywatnym właścicielem Golasowic był Jan zwany Judaszem, występujący w dokumentach z 1427, 1444 i 1445r. Następnie wioska należała m.in. do Piotra Judasza (1466r.) i Mikołaja Brodeckiego (1480, 1487r.). W 1512 roku wioskę nabył Jerzy z Nakła. Kolejny posiadacz dóbr Wacław Czygan znany jest z dokumentu z 1536r. Przed 1575 rokiem wioskę przejęła rodzina Kozłowskich. Następnie należała ona do rodów: Pawłowski 1585, 1606r.) i von Kloch (przed 1626r., 1749r.). Ostatnimi właścicielkami Golasowic z rodu von Kloch były dwie siostry Helena Józefa i Anna Konstancja. Źle zarządzany i zadłużony majątek został zlicytowany. W 1750 roku na licytacji posiadłość nabył Karol Bogumił Marklowski. Kolejnym właścicielem Golasowic został Otto Traugott von Marklowsky. W 1766 roku ufundował on w miejscowości kościół ewangelicki. Według opisu Golasowic z 1783 roku w wiosce znajdował się pałac i dwa folwarki. Otto Traugott von Marklowsky zmarł w 1797 roku. Posiadłość na licytacji nabył jego syn Otto von Marklowsky. W 1801 roku bracia Fryderyk i Louis von Marklowsky zostali ostatnimi właścicielami włości swojego rodu. W 1839 roku posiadłość przeszła w ręce Feliksa von Wallhofen. W 1849 roku jej kolejnym właścicielem został rotmistrz Benno von Lange, syn starosty kozielskiego Fryderyka Ottona Józefa von Lange. W latach 1868-1883 majątek należał do podporucznika Reinholda Pindera. Następnie dobra rycerskie nabył Jerzy Karol Stonawsky. W 1894 roku jego majątek liczył 415ha, w tym 340ha pól uprawnych, 18ha łąk, 54ha lasów, 1ha pastwisk, 2ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. W 1903 roku dobra rycerskie Golasowice od Jerzego Karola Stonawskiego nabył pruski bank krajowy i podzielił większość gruntów na majątki rentowe. Jedynie 168ha zakupił dr prawa Edward Stonawski z pobliskich Jarząbkowic. Pozostał on właścicielem włości przynajmniej do 1937 roku. W 1930 roku posiadłość w Golasowicach liczyła 168ha, w tym 58ha pól uprawnych, 6ha łąk, 38ha lasów, 11ha stawów, 2ha parku, 1ha ogrodu, 2ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. W majątku działała gorzelnia. Po 1945 roku rezydencję przejęło państwo polskie. Pałac zamieniono w wielorodzinny budynek mieszkalny. Obecnie w dalszym ciągu zabytek pełni funkcje mieszkalne i prawdopodobnie posiada kilku właścicieli.
Pałac w Golasowicach wzniesiono zapewne w XVIII wieku. Szlachecką siedzibę w miejscowości wymieniono w źródłach z 1783, 1830 i 1845 roku. Rezydencja zapewne była kilkukrotnie przebudowywana. Pałac otacza zaniedbany park, w nim interesujące resztki starodrzewu, a także stawy i kanały.
Golasowice położone są około 22 kilometrów na zachód od Pszczyny. Z miasta powiatowego dobry dojazd do wioski zapewniają drogi wojewódzkie. Najpierw DW933 do Pawłowic i dalej DW938 w stronę Cieszyna. Pałac i park w Golasowicach znajdują się na zachód od wspomnianej drogi wojewódzkiej nr 938. Dokładny adres budynku: ulica Mikołaja Reja 5.
Damian Dąbrowski,
Styczeń 2019r.
