Powiat ząbkowicki, gmina Bardo
(nazwa niemiecka Grochau, Kreis Frankenstein)
Zabytki w Grochowej
Do rejestru zabytków w Grochowej wpisano zespół fortów ziemnych, 1813r.:
- fort 1, nr rej.: 394/Arch. z 30.11.1968r.
- fort 2, nr rej.: 395/Arch. z 30.11.1968r.
- fort 3, nr rej.: 396/Arch. z 30.11.1968r.
W ewidencji zabytków znajduje się również zespół dworski: dwór, obecnie szkoła (nr 43), oficyna, obecnie dom mieszkalny (nr 41), brama na folwark i park.
Miejscowość wzmiankowano w 1260 roku jako Grochoua. W XV wieku Grochowa należała do rodu von Reichenbach. W 1583 roku w wiosce wzmiankowano Bernharda von Tscheschwitz, a w 1611 roku Rudolfpha von Reichenbacha. Majątek na krótko powróciła do rodu pierwotnych właścicieli. Następie miejscowość należała do hrabiego von Hazfeld i Pani Veroniki Schefflern. W opisie Grochowej z 1785 roku wymieniono pański folwark. Od 1789 roku dobra rycerskie Grochowa należały do rodziny von Schlabrendorf. W 1830 roku właścicielem posiadłości był hrabia Constantin Carl Anton von Schlabrendorf (ur.1782r., zm.1853r.). W wiosce znajdował się pałac, folwark, gorzelnia oraz młyn wodny. Kolejne źródło z 1845 roku wymienia te same zabudowania. Hrabia Constantin von Schlabrendorf pozostał właścicielem majątku do śmierci w 1853 roku. Zarząd nad majątkiem powierzył jednak już w latach 40. XIX wieku synowi. Constantin Carl Bernhard Anton Nepomuk von Schlabrendorf (ur.1812r., zm.1858r.) mieszkał w dworze w Grochowej, gdzie w 1848 roku na świat przyszła jego starsza córka Therese (ur.1847r.). Constantin junior von Schlabrendorf był właścicielem dóbr jedynie przez pięć lat. Zmarł w 1858 roku i dobra znalazły się w gestii opiekunów jego dwóch małoletnich córek, wspomnianej Teresy (ur.1847r., zm.1898r.) i Anny Marii Joanny Nepomuceny Josephy (ur.1852r., zm.1919r.). Początkowo wszystkie włości znajdowały się pod wspólnym zarządem. Przed 1876 rokiem dokonano podziału majątku. Dobra Grochowa przypadły Annie Marii i jej mężowi hrabiemu Franzowi de Paula Severin Deym von Střítež. W 1876 roku posiadłością zarządzał generalny pełnomocnik dyrektor ziemski Schützler z Grochowej, a grunty dzierżawił Franz Freudenreich. W 1894 roku gospodarstwo prowadził generalny pełnomocnik Oskar Wenzel, dyrektor ziemski z Grochowej. Włości liczyły 320ha, w tym 185ha pól uprawnych, 22ha łąk, 15ha pastwisk, 90ha lasów, 8ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Następnie dobra Grochowa wchodziły w skład mniejszego państwa stanowego Ziębice-Ząbkowice, pozostającego do 1919 roku w rękach Pani Anny Marii Deym von Střítež z domu von Schlabrendorf. Państwo miało powierzchnię 3801ha, z tego majątek w Grochowej liczył 230ha: 185ha pól uprawnych, 22ha łąk, 15ha pastwisk, 8ha parku, ogrodu, dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. W 1919 roku majątki odziedziczyły dzieci Anny Marii i Franza de Paula: Konstantin hrabia von Deym von Střítež z Opolnicy, Bianka hrabina von Magnis z Bożkowa, Izabela hrabina Esterhazy z Szigliget (Węgry) i Johann hrabia von Deym z Lefencze-Tomai (Węgry). Pomiędzy 1921 a 1926 rokiem państwo stanowe Opolnica-Grochowa (Giersdorf-Grochau) z rąk rodu von Deym wykupił hrabia Rzeszy Ferdinand von Merveldt. W 1930 roku całkowita powierzchnia należącego do niego państwa stanowego wynosiła 1200ha. Z tego majątek Grochowa liczył 183,4ha, w tym 134ha pól uprawnych, 29ha łąk, 1ha pastwisk, 12,5ha lasu, ogrodu, dróg, podwórzy i innych użytków. Oswald Beninde dzierżawił 60ha gruntów. W 1935 roku dobra nabył hrabia Rzeszy Otto von Schwerin z Prus Wschodnich. Za jego rządów posiadłość w Grochowej została rozparcelowana i w 1937 roku liczyła zaledwie 10,12ha.
Po drugiej wojnie światowej dwór użytkowany był jako szkoła. Obecnie budynek pełni funkcje mieszkalne i można zobaczyć go z zewnątrz. Dwór przekształcony po 1945 roku, elewacje uproszczone, pozbawione ozdobnych detali. Budynek piętrowy, nakryty dachem łamanym, z centralnym wejściem w fasadzie. Część otworów okiennych zachowała kamienne obramienia uszate. Fasada dworu skierowana na dawny dziedziniec folwarczny, przy nim zachowane dwa budynki gospodarcze i oficyna. Wokół nikłe pozostałości parku oraz ogrodu, wśród okazów starodrzewu wyróżniają się platany klonolistne.
Grochowa położona jest około 8 kilometrów na południowy-zachód od Ząbkowic Śląskich. Najkrótszy dojazd z miasta powiatowego zapewnia DK 8 w kierunku Kłodzka. Przed miejscowością Braszowice trzeba z niej zjechać w drogę lokalną do Grochowej. Zespół dworski znajduje się w północnej części wioski, na wschód od głównej drogi przebiegającej przez miejscowość.
Damian Dąbrowski,
Lipiec 2019r.
