Powiat ząbkowicki, gmina Ząbkowice Śląskie
(nazwa niemiecka: Kleutsch, Kreis Frankenstein)
Pierwsza wzmianka o miejscowości: 1260 r.
Właściciele Kluczowej. Wioska dzieliła się na kilka majątków, należały one między innymi do: rodziny von Haugwitz (XIV w.), von Pogrell z Owiesna (XV-XVI w.), von Pfeil (XVI-XVII w. i ponownie w latach 1711-1819), von Nimptsch (XVII w.), von Strachwitz (pocz. XIX w.), Rust (lata 1837-1945).
Pałac
Dwór obronny w Kluczowej wzniesiono około 1600 r., budynek został zniszczony w czasie wojny trzydziestoletniej w 1634 r. Następnie odbudowany i w 1685 r. przekształcony w stylu barokowym. Kolejna przebudowa miała miejsce w 1735 r. W latach 1837-1840 na zlecenie Jana Nepomucena Rusta pałac przekształcono w stylu późno klasycystycznym według projektu Karola Fryderyka Schinkla. Po drugiej wojnie światowej zabytek należał do Państwowego Gospodarstwa Rolnego, a po jego likwidacji w latach 90-tych XX w. znalazł się pod opieką Agencji Nieruchomości Rolnych. Obecnie pałac jest własnością prywatną, niezabezpieczony powoli niszczeje, m.in. pomiędzy 2008 a 2010 r. zawalił się fragment fasady.
Budynek murowany z kamienia i cegły, pierwotnie potynkowany, wzniesiony na planie prostokąta, trzykondygnacjowy, nakryty niskim dachem czterospadowym. Fasada trzynastoosiowa, z centralnym pozornym trzyosiowym ryzalitem, poprzedzonym przyarkadowym podcieniem z tarasem balkonowym. Ryzalit o podziałach kolumnowych zwieńczony jest trójkątnym tympanonem. Elewację frontową zamykają wysunięte ryzalitowo wieże. Z ozdobnych detali fragmentarycznie zachowane boniowanie, obramowania części otworów okiennych, wieńczący gzyms kostkowy oraz balustrada tralkowa. Niedostępne wnętrza pałacu posiadają układ dwutraktowy, z centralną, pierwotnie przelotową sienią. W części pomieszczeń parteru przetrwały sklepienia typu klasztornego. Do pałacu przylega zaniedbany park krajobrazowy oraz zabudowania nieużytkowanego folwarku.
Zabytki w Kluczowej
Do rejestru zabytków w Kluczowej wpisano zespół pałacowy: pałac (8.10.1966 r., nr rej.: 1843) i park (8.11.1980 r., nr rej.: 748/WŁ).
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Kluczowej jest praktycznie nie możliwy. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia do węzła Przylesie, następnie DK 401 do Grodkowa i DK 385 do Ząbkowic Śląskich. Z Ząbkowic należy wyjechać DK 382 w kierunku Dzierżoniowa. Trasa ta prowadzi przez Kluczową, pałac znajduje się na lewo od niej. Odległość: w jedną stronę około 200 km. Samochód można zaparkować przy jednej z bocznych elewacji pałacu.
Damian Dąbrowski,
Grudzień 2010 r.
