Powiat kozielski, dzielnica miasta Kędzierzyn – Koźle
(nazwa niemiecka: Slawentzitz, w latach 1936-1945 Ehrenforst, Kreis Cosel)
Rys historyczny i stan obecny:
Sławięcice przyłączone do Kędzierzyna – Koźla w 1975r. są miejscowością o mało znanej lecz długiej i bogatej historii. W połowie XIII w. zostało w tym miejscu, przez Piastów opolskich, lokowane miasto. Spór z biskupami wrocławskimi do których należał pobliski Ujazd zakończył się przeniesieniem sławięcickich mieszczan do Gliwic. Utrata praw miejskich na długo zahamowała rozwój Sławięcic. Do 1532r. z niewielkimi przerwami wioska należała do Piastów śląskich z linii bytomskiej, oleśnickiej oraz opolskiej. Następnie przeszła na własność Habsburgów, którzy bardzo szybko ją wydzierżawili, a następnie sprzedali. W XVII w. często zmieniali się właściciele Sławięcic, co nie sprzyjało rozwojowi miejscowości. Nowy okres prosperity zaczął się w XVIII w. kiedy to wioska trafiła w ręce książęcego rodu von Hohenlohe-Ingelfingen, którego przedstawiciele posiadali ją do 1945 r.
Rezydencja w Sławęcicach była wspominana już w XV w., być może ten obiekt lub inny wzniesiony później przebudowany został pod koniec XVIII w. Budynek spłonął w 1827r. Nowy pałac zbudowany do 1830r., został przekształcony na przełomie XIX i XX w. Obiekt spłonął po wojnie w 1945 i 1948r., były to celowe podpalenia mające zatrzeć ślady szabrowania oraz ostatecznie zniszczyć poniemiecką posiadłość. W 1962r. stały jeszcze ruiny późnoklasycystycznego pałacu. Rezydencja była usytuowana na niewielkim sztucznym wzniesieniu, murowana z cegły, potynkowana. Zbudowana na rzucie przypominającym literę „E”: trzy prostokątne skrzydła połączone ze sobą prostopadłymi, jednotraktowymi galeriami. Dwukondygnacjowa, z trójkondygnacjowym ryzalitem środkowym, podpiwniczona. Piwnice sklepione kolebkowo, mogły pochodzić z wcześniejszej budowli. Wnętrze o skomplikowanym, wielotraktowym układzie. Fasada 21-osiowa, z niewielkim ryzalitem, zwieńczonym trójkątnym przyczółkiem. Na osi znajdowało się wejście, z portykiem kolumnowym podtrzymującym taras, elewacja ogrodowa powtarzała układ frontowej. Elewacje boczne, krótkie, trzyosiowe, z półkolistymi portykami przy bocznych wejściach. Elewacje zdobiło boniowanie pierwszej i drugiej kondygnacji, wydatne gzymsy, zdwojone pilastry w typie kompozytowych, uszate obramienia okien. Ściany zwieńczone były balustradami, budynki nakrywały dachy mansardowe. W latach 60-tych ruiny rozebrano, dzisiaj jedynym śladem po tym ogromnym, pięknym obiekcie jest jeden z półkolistych portyków bocznej elewacji.
Los był bardziej łaskawy dla pozostałych elementów zespołu pałacowego:
Późnoklasycystyczny budynek, tzw. Dom ogrodnika, zbudowany ok. 1830r., stoi zrujnowany na skraju parku. Budynek murowany, z cegły, potynkowany, parterowy, na planie prostokąta.
Pawilon ogrodowy, tzw. belweder zbudowany około 1802 r., o cechach barokowych. Murowany z cegły, otynkowany, trzykondygnacjowy, złożony z części środkowej przeprutej przejazdem w przyziemiu i przylegających do niej w narożach czterech wieżyczek. W jednej z wieżyczek klatka schodowa.
Pawilon ogrodowy jest własnością prywatną. Budynek w dobrym stanie technicznym, nie zamieszkały, niezbyt często odwiedzany przez właściciela pada łupem szabrowników.
Informacje praktyczne i dojazd:
W Sławęcicach znajduje się dworzec kolejowy na linii Gliwice – Kędzierzyn-Koźle, niestety jest do dość znacznie oddalony od centrum. Do Sławięcic można również dojechać autobusem miejskim z Kędzierzyna. Planującym podróż samochodem polecam skorzystanie z autostrady A4 do zjazdu Pławniowice, a następnie DK 40 kierunek Kędzierzyn, prowadzącej przez środek Sławięcic. Samochód najlepiej zostawić na parkingu któregoś ze sklepów znajdujących się przy tej drodze. Z Gliwic w jedną stronę około 40 km.
Po drodze do Sławięcic można zobaczyć piękny pałac w Pławniowicach oraz ruiny zamku w Ujeździe. W samym Kędzierzynie-Koźlu bardzo niewiele zostało z dawnego piastowskiego zamku, natomiast zachowały się spore fragmenty XVIII-wiecznych pruskich fortyfikacji „twierdzy Koźle”.
Damian Dąbrowski
Kwiecień 2009 r.
