Powiat trzebnicki, gmina Prusice
(nazwa niemiecka: Koschnöwe, w latach 1936-1945 Ziegenfeld, Kreis Trebnitz)
Rys historyczny i stan obecny:
W 1504 roku jako właścicieli majątku w Kosinowie wymieniono Hansa i Kaspara von Koslig. W 1545 roku wioskę posiadał Melchior von Koslig. Kolejnymi właścicielami Kosinowa byli: w 1666r. – Tobias von Haugwitz, w 1700r. – von Leuschner, w 1720r. – von Loos, w 1743r. – von Bibram, w 1744r. – von Opiz, w 1763r. – von Seherr-Thoss, w 1766r. – von Strachwitz. W 1785 roku w Kosinowie wzmiankowano siedzibę pańską, folwark, cztery młyny wodne i 16 gospodarstw zagrodniczych. Wioska liczyła 138 ewangelickich mieszkańców, należących do kościoła w Prusicach. Na początku XIX wieku właścicielem dóbr w Kosinowie został Hans Rudolf Sylvius von Salisch (ur.1769r., zm.1842r.). Według opisu miejscowości z 1830 roku znajdował się w niej pałac, folwark, 28 domów, wiatrak i cegielnia. W Kosinowie mieszkały 182 osoby, w tym 48 katolików. Ewangelicy i katolicy należeli do kościołów w Prusicach. W 1845 roku majątek w Kosinowie należał do Heinricha Wilhelma Ferdinanda von Salisch (ur.1812r., zm.1889r.), syn Hansa Rudolfa Sylviusa i Charlotte z domu von Paczensky-Tenczin (ur.1774r., zm.1854r.). W tym czasie w wiosce był pałac, folwark, cegielnia, browar, gorzelnia, dwa młyny wodne. Część Kosinowa nazywano Paschkemühle. Miejscowość liczyła 153 mieszkańców, w tym 55 katolików. Przynależność parafialna mieszkańców nie uległa zmianie. Przynajmniej od 1856 roku do Heinricha von Salisch należał również majątek w Kuraszkowie (Karoschke, Kreis Trebnitz). W 1886 roku dobra w Kosinowie miały powierzchnię 276ha, w tym 205ha pól uprawnych, 19ha łąk, 4ha pastwisk, 39ha lasów, 9ha dróg i podwórzy gospodarczych. Na folwarku hodowano 19 koni, 51 sztuk bydła rogatego, w tym 27 krów, 600 owiec, 17 świń. Gospodarstwo prowadził inspektor Henke. Z majątków Kosinowo, Kuraszków, Górkowice Heinrich von Salisch utworzył majorat, który w 1889 roku odziedziczył jego syn Rudolf (ur.1859r., zm.1917r.). W 1894 roku posiadłość w Kosinowie liczyła 324ha, w tym 208ha pól uprawnych, 32ha łąk, 70ha lasów, 14ha dróg i podwórzy gospodarczych. Folwark specjalizował się w hodowli bydła holenderskiego. Po śmierci Rudolfa von Salisch w 1917 roku spadek po nim objęła siostra Helene Körner (ur.1866r., zm.1940r.). W 1926 roku Pani Helene Körner z domu von Salisch była właścicielką dóbr w Kosinowie. Włości dzierżawiła Pani Gizella von Damnitz. Ich powierzchnia wynosiła 324ha, w tym 208ha pól uprawnych, 32ha łąk, 70ha lasów, 14ha dróg i podwórzy gospodarczych. Hodowano bydło rasy śląskiej, w tym woły. Pomiędzy 1926 a 1930 rokiem posiadłość w Kosinowie przeszła w ręce starosty Gotthilfa von Salisch z Kraskowa w powiecie świdnickim (auf Kratzkau Kreis Schweidnitz). W 1930 roku dobra liczące 314ha dzierżawił hrabia Max-Erdmann Graf von Roedern. Przed 1937 rokiem hrabia Max-Erdmann Graf von Roedern odkupił od rodziny von Salisch posiadłość w Kosninowie. W 1937 roku powierzchnia jego włości wynosiła 314ha, w tym 200ha pól uprawnych i łąk, 98,5ha lasów, 15,5ha dróg i podwórzy gospodarczych. W gospodarstwie hodowano czarnobiałe bydło nizinne, hodowano i tuczono świnie, uprawiano len, jęczmień i ziemniaki. Folwark prowadził inspektor Kühnert. Po zakończeniu drugiej wojny światowej dobra przejęło państwo polskie. Folwark wraz z pałacem przekazano w zarząd Państwowemu Gospodarstwu Rolnemu z Krościny Małej Zakład Rolny Kosinowo. W dawnej rezydencji urządzono świetlicę, biura i mieszkania dla pracowników przedsiębiorstwa. Po upadku PGR-u na początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku pieczę nad majątkiem przejęła Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa. Następnie pałac przeszedł pod zarząd Urzędu Gminy w Prusicach. Obecnie zabytek w dalszym ciągu pełni funkcję mieszkalną i można go zobaczyć tylko z zewnątrz.
Pałac
Rezydencja w Kosinowie została wzniesiona przez rodzinę von Salisch około 1870 roku, z wykorzystaniem starszej siedziby szlacheckiej, wzmiankowanej m.in. w 1785 roku. Pałac przebudowano w XX wieku. Budynek murowany z cegły, potynkowany, założony na planie prostokąta, podpiwniczony, dwukondygnacyjny, z użytkowym poddaszem, nakrytym wysokim dachem mansardowym. Fasada (elewacja zachodnia) dziewięcioosiowa, z asymetrycznie umieszczonym głównym wejściem, poprzedzonym tarasem ze schodami. Elewacja boczna południowa trzyosiowa, północna pierwotnie dwuosiowa, o zmienionym układzie otworów okiennych. Elewacje w znacznym stopniu uproszczone, posiadają wydatny gzyms między kondygnacjami. Na wschód od pałacu pozostałości dziewiętnastowiecznego parku, założonego w miejscu wcześniejszego ogrodu. Fasada rezydencji skierowana jest na dziedziniec gospodarczy. Wokół dziedzińca zabudowania pochodzące z XIX wieku, m.in. stodoła, obora, neogotycka wieża. Od północy na teren dziedziniec prowadzi ozdobna brama wjazdowa.
Zabytki w Kosinowie
Do rejestru zabytków nie wpisano żadnego obiektu w Kosinowie. W ewidencji zabytków znajduje się zespół pałacowy: pałac, oficyna mieszkalna, obora, dwie stodoły, wieża, brama oraz park pałacowy.
Informacje praktyczne i dojazd
Niestety dojazd komunikacją publiczną do Kosinowa nie jest możliwy. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Legnicy do węzła Wrocław Południe, następnie autostradową obwodnicą miasta (A8) do węzła Wrocław Północ i dalej DK5 w stronę Poznania. W Prusicach z tej ostatniej trasy należy skręcić w lewo w ulicę Polną, która wiedzie prosto do Kosinowa. Odległość: z Gliwic w jedną stronę nieco ponad 210km. Zespół pałacowy-folwarczny tworzy większość zabudowy Kosinowa. Samochód można zaparkować na terenie dawnego dziedzińca folwarcznego, w bezpośrednim sąsiedztwie pałacu.
Damian Dąbrowski,
Luty 2014 r.
