Powiat świdnicki, gmina Marcinowice
(nazwa niemiecka: Kratzkau, Kreis Schweidnitz)
Pierwsza źródłowa wzmianka o miejscowości pochodzi z 1250 r. W tym czasie Krasków należał do klasztoru augustianów z Wrocławia. Następnie majątek przeszedł w ręce śląskiego rycerstwa. W latach 1360-1390 był własnością znanej rodziny von Seidlitz. Następnie dobra w Kraskowie posiadali przedstawiciele rodów von Czirn i von Nimptsch. Około 1481 r. miejscowość powróciła do von Seidlitzów. Pod koniec XVI w. Katharina von Seidlitz (zm. 1600r.) wniosła majątek w wianie Siegmundowi von Zedlitz (zm. 1616r.). Następnie dobra należały do ich wnuków: Ferdinanda Rudolpha (zm. 1634r.) i Karla Christopha (zm. około 1680r.). W 1699 r. dzięki małżeństwu z Anną Elisabeth von Zedlitz właścicielem wioski został hrabia Hans Heinrich III von Hochberg z Roztoki. W 1732 r. sprzedał on majątek baronowi Hansowi Albrechtowi von Zedlitz-Leipe. Następnie Krasków należał do syna i wnuka barona: Davida Sigismunda i Hansa Sigismunda von Zedlitz-Leipe. W 1847 r. po śmierci Ernsta Wilhelma von Zedlitz-Leipe dobra odziedziczyła wdowa po nim hrabina Charlotte Friederike z domu von Paczensky und Tenczin. Rok później w zamian za dożywotnią rentę hrabina przekazała posiadłość Georgowi Gustavowi Rudolfowi von Salisch (zm. 1861 r.). Następnie majątek liczący 157 ha należał do syna Georga Gustava, Arthura Rudolpha Ottona von Salisch, wzmiankowanego w księdze adresowej z 1886 roku. W kolejnych książkach adresowych z lat 1894-1937 jako właściciel dóbr wymieniany był Gotthilf von Salisch, syn Arthura Rudolpha. W czasie drugiej wojny światowej pałac w Kraskowie został uszkodzony. Następnie w pierwszych latach Polski Ludowej budynek nie był użytkowany. Od 1978 r. zdewastowany pałac należał do Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w Śmiłowicach, a później do Urzędu Gminy w Marcinowicach. W 1992 r. zabytek kupił austriacki antykwariusz Thomas Gamperl. W ciągu kilku lat przeprowadził on kapitalny remont pałacu, w którym urządził hotel i restaurację. Dawną rezydencję można zobaczyć przede wszystkim z zewnątrz. Wokół rozciąga się park krajobrazowy o powierzchni 6,7 ha, założony w 1845 roku przez Petera Josepha Lennégo w miejscu starszego ogrodu.
Pałac
Pierwsza rezydencja została wzniesiona w Kraskowie w XIV w. Niewielki rycerski zamek został zapewne zniszczony w czasie wojny trzydziestoletniej. Wystawiony w jego miejscu budynek spłonął w pierwszej połowie XVIII w. W 1746 r. David Sigismund voz Zedlitz-Leipe wzniósł w Kraskowie istniejący do dzisiaj barokowy pałac. Budynek odnawiany w XIX w., uległ zniszczeniu po 1945 r. W latach dziewięćdziesiątych XX w. dzięki prywatnemu inwestorowi zabytek został pieczołowicie odbudowany. Pałac murowany z kamienia i cegły, potynkowany, wzniesiony na planie kwadratu, podpiwniczony, dwukondygnacyjny, nakryty dachem mansardowym z lukarnami. Fasada siedmioosiowa z centralnym pozornym ryzalitem, mieszczącym główne wejście, ozdobione portalem balkonowym z atlantami i figurami. Elewacje zachowały wiele detali architektonicznych: podziały ramowe wykonane za pomocą gzymsów i pilastrów w wielkim porządku, nadokienniki, ozdobny szczyt z zegarem na osi elewacji frontowej. Układ wnętrz trzytraktowy, z centralną sienią i reprezentacyjną klatką schodową. Część pomieszczeń nakryta sklepieniami kolebkowymi z lunetami, część stropami z dekoracją fasetową. Zachowane późnobarokowe kominki. W pobliżu pałacu znajduje się dwuskrzydłowa oficyna.
Zabytki w Kraskowie
Do rejestru zabytków w Kraskowie wpisano zespół pałacowy: pałac (14.07.1950 r., nr rej.: 233), park (14.07.1950 r., nr rej.: 324 i 17.02.1979 r., nr rej.: 720/WŁ), aleję (7.03.1993 r., nr rej.: 1318/WŁ), oficynę (20.12.1995 r., nr rej.: 1746), stajnię z wozownią (20.12.1995 r., nr rej.: 1462/WŁ).
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Kraskowa z Górnego Śląska jest mało realny. W miejscowości zatrzymują się nieliczne autobusy kursujące z Chwałowa i Świdnicy. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Legnicy do węzła Nowa Wieś, następnie S8 i DK 35 w stronę Świdnicy. Z tej ostatniej trasy za miejscowością Tworzyjanów należy skręcić w prawo w lokalną drogę prowadzącą do Kraskowa przez Golę Świdnicką. Odległość: w jedną stronę około 200 km. W pobliżu pałacu nie ma problemu z zaparkowaniem samochodu.
Damian Dąbrowski,
Czerwiec 2011 r.
