Powiat kluczborski, gmina Wołczyn
(nazwa niemiecka Schönfeld, Kreis Kreuzburg)
Rys historyczny i stan obecny:
Na temat średniowiecznej historii Krzywiczyn trudno znaleźć informacje. Pierwsza wzmianka pochodząca z 1483 r. wspomina o istnieniu w wiosce kaplicy. Około 1623 r. baron Adam von Frankenberg – Proschlitz (zm. 1650) starosta Kluczborka i Byczyny, pan rozległych posiadłości w okolicach Kluczborka, wzniósł w Krzywiczynach nowy kościół p.w. Świętej Trójcy. Miejscowość należała do jego potomków do połowy XVIII w. Na przełomie XVIII i XIX w. wieś zakupił Jan Henryk Gotfryd von Nostitz und Jaenckendorf (1756 – 1833), który posiadał również dobra w Płonicach. Od 1853 r. do 1945 r. majątek w Krzywiczynach był w rękach rodziny Watzdorf. W 1930 roku właścicielem posiadłości był starszy ziemski rotmistrz Friedrich von Watzdorf. W tym czasie dobra liczyły 1390,87ha, w tym 756,79ha pól uprawnych, 143ha łąk, 12ha pastwisk, 357,7ha lasów, 11ha parku i ogrodu, 19ha dróg i podwórzy gospodarczych. Po śmierci hrabiego Rudolfa von Watzdorf w 1944 r., reszta rodziny z początkiem następnego roku wyjechała ze Śląska przed nadchodzącą Armią Czerwoną. W Polsce Ludowej posiadłości Watzdorfów zostały upaństwowione.
Rezydencja
Klasycystyczny pałac w Krzywiczynach został wzniesiony około 1780 r., w miejscu starszej rezydencji o konstrukcji szkieletowej. Budynek murowany z cegły, potynkowany, wzniesiony na planie wydłużonego prostokąta, częściowo podpiwniczony, dwukondygnacjowy, nakryty dachem czterospadowym pokrytym dachówką. Fasada (elewacja zachodnia) piętnastoosiowa, z centralnie umieszczonym trzyosiowym pozornym ryzalitem, zamkniętym trójkątnym spłaszczonym przyczółkiem. Elewacja ogrodowa powtarza układ fasady. Elewacje zachowały dawne podziały ramowe, wykonane za pomocą pilastrów i profilowanego gzymsu koronującego. Przyziemie ryzalitu pozornego mieści w sobie wejście w obramieniu z kluczem ozdobione boniowaniem. Okna w profilowanych prostokątnych obramieniach, w elewacji ogrodowej ponad oknami parteru nadokienniki półkoliste, trójkątne i faliste. W fasadzie i elewacjach bocznych pomiędzy oknami obu kondygnacji płyciny z wyciętymi narożnikami. Układ wnętrz dwutraktowy, z korytarzem pośrodku i sienią na osi, obok której jednobiegowa klatka schodowa. Pomieszczenia w piwnicach i dawna kuchnia sklepione kolebkowo. W latach 60-tych XX w. pomieszczenia przyziemia zamykały sufity, część z nich z fasetą, a sale na piętrze przykrywały stropy belkowane. W sieni znajdowała się posadzka marmurowa, w niektórych salach parkiety, fragmentarycznie zachowana była dawna klasycystyczna stolarka. Obecnie pałac w Krzywiczynach jest własnością prywatną. Inwestor prowadził prace remontowe, które zostały jednak przerwane. W tej chwili właściciel stara się sprzedać zabytek. Na skutek wieloletnich zaniedbań oraz przeprowadzanych prac remontowych wnętrza obiektu nie przypominają opisu sprzed kilkudziesięciu lat. Nie ma śladu po sufitach z fasetą, parkietach, marmurowej posadzce. Obecnie stropy są żelbetowe, w części wyremontowanych pomieszczeń na ścianach i sufitach wykonano współczesne gładzie. Budynek nie jest ogrodzony, brak na nim jakiejkolwiek informacji o właścicielu, główne wejście otwarte umożliwia zobaczenie wnętrza pałacu. Przyszłość obiektu bardzo niepewna, jego wnętrza straciły już zabytkowy charakter, a jeśli w najbliższym czasie remont nie zostanie dokończony podobny los czeka również elewacje budynku.
Stan zabytku w lipcu 2009 roku
Pałac w Krzywiczynach otacza zaniedbany park krajobrazowy z XVIII, przekształcony w XIX w. W parku o pow. 3,77 ha dominują rodzime gatunki drzew: dęby, klony, graby, lipy, choć występują też gatunki obce: cyprysiki Lawsona, żywotniki olbrzymie. Z dawnego układu przestrzennego parku zachowała się aleja klonów.
Z otaczającym pałac parkiem sąsiadują zabudowania gospodarcze dawnego folwarku oraz czworaki.
Aktualizacja sierpień 2014 roku: Przerwany przed kilku laty remont nie jest kontynuowany. Pałac zabezpieczono jednak przed wejściem i obecnie można go zobaczyć tylko z zewnątrz. Po parku można swobodnie się poruszać. Dach pozostaje w dobrym stanie, jednak brak rynien i rur spustowych doprowadza do zawilgocenia elewacji i odpadania tynków zewnętrznych. Losy rezydencji nadal nie są jasne. Na miejscu brak informacji o właścicielu.
Pałac w sierpniu 2014 roku
W Krzywiczynach warto zobaczyć także wspomniany wyżej drewniany kościół p.w. Trójcy Świętej. Świątynia składa się z kwadratowej wieży konstrukcji słupowej, prostokątnej nawy w konstrukcji zrębowej, zamkniętej trzybocznym prezbiterium oraz zakrystii i kruchty. Wewnątrz klasycystyczny ołtarz główny, chrzcielnica z końca XVII w. i rokokowy prospekt organowy.
Informacje praktyczne i dojazd:
Ze względu na znikomą ilość autobusów dojeżdżających do Krzywiczyn dojazd komunikacją publiczną praktycznie nie jest możliwy. Ewentualnie korzystając z pociągu relacji Katowice – Tarnowskie Góry można dotrzeć z rowerem do Kluczborka, a odcinek z Kluczborka do Krzywiczyn, długości około 20 km pokonać własnymi siłami. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic DK 78 do Tarnowskich Gór, a następnie DK 11 w kierunku Poznania. Z Kluczborka najlepiej wyjechać DK 42 w stronę Namysłowa. Z trasy tej w Wołczynie należy skręcić w prawo w lokalną drogę do Krzywiczyn. Odległość: w jedną stronę około 125 km. Samochód na miejscu można zostawić na poboczu drogi lub zaparkować przy kościele, blisko pałacu.
Damian Dąbrowski,
Styczeń 2010 r., aktualizacja zdjęć i tekstu sierpień 2014r.