Powiat strzeliński, gmina Wiązów
(nazwa niemiecka: Kauern, Kreis Ohlau)
Rys historyczny i stan obecny:
Miejscowość wzmiankowana po raz pierwszy w 1294 roku pod nazwą Caveraw. W 1342 roku wioskę jako sołectwo lenne otrzymał Conrad Schenke. Do rodu Schenke majątek w Kurowie należał przez ponad dwieście lat. W 1564 roku Johann von Schenke sprzedał dobra Johannowi von Sebottendorf. Odtąd aż do 1729 roku miejscowość posiadała rodzina von Sebottendof. W 1729 roku Carl Heinrich von Sebottendorf sprzedał Kurów Hannsowi Maximilianowi von Haupt, a ten w 1748 roku odsprzedał wioskę Casparowi Bernhardowi von Prittwitz. Po śmierci Caspara Bernharda w 1774 roku posiadłość odziedziczył jego syn Christian Ferdinand von Prittwitz. W 1783 roku Kurów liczył 254 mieszkańców. W wiosce wzmiankowano folwark, młyn, 5 gospodarstw kmieckich i 27 zagrodniczych. Christian Ferdinand von Prittwitz z małżeństwa z Charlotte Beate Suzanne von Prittwitz z domu Kreisewitz pozostawił syna Ernsta Ferdinanda Bernharda (ur.1778r.). Był on ostatnim właścicielem posiadłości z rodu von Prittwitz. Ernst Ferdinand Bernhard zmarł w 1815 roku, a osiem lat później wdowa po nim sprzedała majątek w Kurowie Hansowi Davidowi Ludwigowi Yorck von Wartenburg (ur.1759r., zm.1830r.), który włączył posiadłość w skład majoratu Oleśnica Mała (Majoratsherrschaft Klein-Oels). Według opisu Kurowa z 1830 roku w miejscowości znajdował się pałac z ozdobnym ogrodem, folwark, młyn, 54 domy. Wioska miała 363 mieszkańców, w tym 30 katolików. Ewangelicy należeli do kościoła w Witowicach (Weigwitz), a katolicy do kościoła w mieście Wiązów (Wansen Stadt). W skład Kurowa wchodziła również kolonia Kauerhäuser (Kurowskie chałupy). W 1830 roku majorat Oleśnica Mała odziedziczył Ludwig Yorck von Wartenburg (ur.1805r., zm.1865r.), syn feldmarszałka Hansa Davida i Joanny Seidel (ur.1768r., zm.1827r.). W 1845 roku w Kurowie wzmiankowano pałac z ozdobnym ogrodem, młyn, 56 domów. Liczba mieszkańców wzrosła do 383, z tego 37 było wyznania katolickiego. Katolicy posiadali kościół w Oleśnicy Małej. Na folwarku w Kurowie hodowano m.in. 1890 owiec. W 1865 roku po śmierci Ludwiga Yorck von Wartenburga majorat Oleśnica Mała otrzymał jego najstarszy syn Paul (ur.1835r., zm.1897r.). W 1886 roku całkowita powierzchnia majoratu wynosiła 3077ha, z tego na majątek w Kurowie przypadało 370ha: 281ha pól uprawnych, 57ha łąk, 3ha pastwisk, 13ha lasów, 16ha dróg i podwórzy gospodarczych. Na folwarku zarządzanym przez inspektora Ilbicha hodowano 29 koni, 99 sztuk bydła rogatego, w tym 34 krowy, 1100 owiec, 47 świń. W 1897 roku właścicielem fideikomisu Oleśnica Mała został dr prawa Heinrich Ludwig hrabia Yorck von Wartenburg (ur.1861r., zm.1923r.), najstarszy syn Paula i Luizy von Wildenbruch (ur.1838r., zm.1918r.). Powierzchnia posiadłości w Kurowie nie uległa zmianie. Zmieniali się jedynie opiekujący się folwarkiem inspektorowie: Ilbich (1886 i 1894r.), Mende (1905r.), Wille (1917r.), Fischer (1926, 1930r.). W 1923r. zmarł Heinrich Ludwig Yorck von Wartenburg. Majorat Oleśnica Mała przeszedł w ręce jego syna Paula (ur.1902r.). W imieniu Paula hrabiego Yorck von Wartenburg dobrami zarządzał generalny pełnomocnik dyrektor ziemski Bartling, wzmiankowany w 1926 i 1930 roku. W 1930 roku powierzchnia majoratu wynosiła 3095ha. W następnych latach uległa zmniejszeniu do 2893ha. Przed 1937 rokiem Paul Yorck von Wartenburg powierzył majątek w Kurowie swojemu młodszemu bratu Hansowi (ur.1909r., zm.1939r.). W 1937 roku posiadłość w dalszym ciągu liczyła 370ha, w tym 330ha pól uprawnych, 16ha łąk, 6ha lasów, 13ha dróg, podwórzy gospodarczych. Zatrudniano w niej m.in. jednego inspektora. Gospodarstwo nastawione było na uprawę buraków cukrowych. Po drugiej wojnie światowej wraz z wszystkimi śląskimi majątkami rodziny Yorck von Wartenburg posiadłość w Kurowie została przejęta przez państwo polskie. Według Romualda Łuczyńskiego („Losy rezydencji dolnośląskich w latach 1945-1991”, s. 508) pałac został zniszczony w czasie drugiej wojny światowej. Prawdopodobnie ruiny budynku rozebrano po 1945 roku. Nie jest znana nawet przybliżona data rozbiórki budynku. Obecnie z majątku w Kurowie zachowała się część zabudowań gospodarczych. Niestety nie użytkowane obiekty powoli popadają w ruinę i w przyszłości zapewne podzielą los zniszczonego pałacu.
Pałac
Przypuszczalnie rodzina von Prittwitz posiadająca majątek w Kurowie w latach 1748-1823 miała w wiosce jakąś siedzibę. Według katalogu zabytków pałac został jednak zbudowany dopiero przez Hansa Davida Ludwiga Yorck von Wartenburga w 1829 roku. Rzeczywiście rezydencję wraz z parkiem wzmiankowano po raz pierwszy w opisie miejscowości z 1830 roku. Pałac w 1902 roku przekształcono w dom pracowników folwarku. Pod koniec drugiej wojny światowej rodzina Yorck von Wartenburg umieściła w pałacu porcelanę i meble wywiezione z niszczonego nalotami Berlina. Rezydencja prawdopodobnie została zniszczona w czasie działań zbrojnych w 1945 roku. Niestety jak na razie niedostępne są przedwojenne zdjęcia pałacu. Według opisu z katalogu zabytków rezydencja była murowana z cegły, potynkowana, założona na planie prostokąta, piętrowa z półpiętrem. Narożniki elewacji akcentować miały podwójne pilastry. W fasadzie znajdować się miał portyk filarowy, z czasem zamurowany, zwieńczony trójkątnym przyczółkiem.
Zabytki w Kurowie
Do rejestru zabytków nie wpisano żadnego obiektu w Kurowie. W ewidencji znalazł się m.in. zespół pałacowy: pałac (sam pałac został już rozebrany), dwie obory i stajnia.
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Kurowa zapewniają autobusy PKS kursujące m.in. z Oławy, Wiązowa i Witowic. Ze względu na możliwość znalezienia przesiadki polecam dojazd przez Oławę. Do miasta można dotrzeć np. pociągiem z Opola lub Wrocławia. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia do węzła Brzezimierz, następnie DK396 w stronę Strzelina. W centrum miejscowości Goszczyna z tej ostatniej trasy należy skręcić w lewo w lokalną drogę do Kurowa. Odległość: z Gliwic w jedną stronę około 140km. Pozostałości zespołu pałacowego znajdują się w północnej części Kurowa, na lewo od głównej drogi. Samochód można zaparkować przy zabudowaniach gospodarczych dawnego folwarku.
Damian Dąbrowski,
Grudzień 2013 r.
