Powiat brzeski, miasto
(nazwa niemiecka: Löwen, Kreis Brieg)
Rys historyczny i stan obecny:
W osiemnastym stuleciu dobra obejmujące Lewin Brzeski należały do rodziny von Beess. W 1722 roku Otton Leopold von Beess ufundował istniejący do dzisiaj pałac. W 1843 roku majątek wraz z rezydencją nabyła rodzina von Eckardstein. W 1856 roku właścicielami dóbr Lewin Brzeski byli spadkobiercy barona von Eckardstein. W źródle z 1857 roku wzmiankowano Juliusa von Eckardstein. Przedstawiciele tego rodu posiadali majątek przynajmniej do 1876 roku. W 1886 roku właścicielem włości liczących zaledwie 17ha, w tym 3ha pól uprawnych, 12ha łąk, 1ha lasu, 1ha dróg i podwórzy gospodarczych, był Karl Scholz. W 1894 roku majątek braci Hermanna i Paula Scholza miał powierzchnię 19ha, w tym 14ha pól uprawnych, 2ha ogrodów, 1ha pastwisk, 2ha dróg i podwórzy gospodarczych. W 1918 roku pałac w Lewinie Brzeskim nabył Friedrich Bilzer. Był on ostatnim przedwojennym właścicielem posiadłości. W końcowej fazie drugiej wojny światowej w rezydencji ulokowano szpital wojskowy. Następnie pałac przejęło państwo polskie. W zabytku urządzono szkołę. W 1952 roku budynek uszkodził pożar. Po remoncie pałac przekształcono w wielorodzinny budynek mieszkalny. Trzy lata później miał miejsce kolejny pożar. Zabytek odnowiono po nim, jednak tylko do stanu surowego i w kolejnych dekadach wykorzystywano jako magazyn. Od połowy lat osiemdziesiątych pałac nie był użytkowany. W 1998 roku wykupił go prywatny inwestor. Dwa lata później zabytek odkupiły z jego rąk władze samorządowe Lewina Brzeskiego. W ciągu dwóch lat przeprowadzono remont generalny zabytku, w którym umieszczono gimnazjum. Obecnie pałac w dalszym ciągu pełni funkcje oświatowe i można go zobaczyć tylko z zewnątrz.
Pałac
Pierwsza rezydencja w Lewinie Brzeskim została zniszczona przez pożar w 1666 roku. W jej miejscu w 1722 roku Otton Leopold von Beess wzniósł barokowy siedzibę. Pałac został odnowiono w 1860 roku dla Wilhelma Bernharda Juliusa von Eckardsteina. Niszczony przez pożary w latach pięćdziesiątych XX wieku, ostatnio remontowany w latach 2000-2002.
Budynek murowany, potynkowany, trzyskrzydłowy, założony na planie podkowy, skrzydła dwukondygnacyjne, nakryte dachami czterospadowymi. Fasada (elewacja północna) trzynastoosiowa, z centralnym pozornym ryzalitem, mieszczącym główne wejście, ozdobione portalem balkonowym. Układ wnętrz dwutraktowy. W piwnicach zachowane sklepienia kolebkowe i kolebkowo-krzyżowe. Przed fasadą dziedziniec, otoczony bocznymi skrzydłami pałacu i murem z półkolistymi arkadami. W murze umieszczono ozdobne, opilastrowane bramy, zwieńczone panopliami na ściętym szczycie. Od południa do pałacu przylega niewielki park krajobrazowy. Na północ od rezydencji, w pobliżu kościoła ewangelickiego zachowane pofolwarczne budynki gospodarcze.
Zabytki w Lewinie Brzeskim
Do rejestru zabytków w Lewinie Brzeskim wpisano m.in.: układ urbanistyczny miasta (nr rej.: 147/54 z 29.12.1954r., wypis z księgi rejestru); kościół ewangelicki p.w. śś Piotra i Pawła, ul. Wojska Polskiego 5 (nr rej.: 602/59 z 22.10.1959r.); ratusz (nr rej.: 1098/66 z 14.01.1966r.); zespół pałacowy, 1 poł. XVIII w.: pałac, nr rej.: 772/64 z 8.04.1964r., park, nr rej.: 63/81 z 15.07.1981r., ogrodzenie z bramami, nr rej.: 772/64 z 8.09.1964r.
Informacje praktyczne i dojazd:
W Lewinie Brzeskim znajduje się dworzec kolejowy na trasie Opole – Wrocław, pociągi jak na polskie warunki kursują stosunkowo często. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia do węzła Prądy, a dalej DK46 w stronę Opola i DK94 w kierunku Wrocławia. Z tej ostatniej trasy za miejscowością Skorogoszcz najlepiej skręcić w lewo w DK458 (ul. Powstańców Śląskich). Odległość: w jedną stronę około 115km. Pałac znajduje się w centrum Lewina Brzeskiego, na zachód od Rynku, na którym najlepiej zaparkować samochód.
Damian Dąbrowski,
styczeń 2009 r.
