Powiat lwówecki, obecnie dzielnica miasta Lwówek Śląski
(nazwa niemiecka: Plagwitz, Kreis Löwenberg)
Rys historyczny i stan obecny:
Miejscowość Płakowice wzmiankowana została w 1217 roku pod nazwą Placuitz, która jak podają źródła, następnie ulegała przekształceniom w kolejnych latach: Placowitz 1300r., Plakewicz 1323r., Plakewitz 1327r., Plackewicz 1412r., Polakewicz 1429r., Plackwitcz 1492r., Plackwotz 1651r., Plackwiz 1668r., Plagewitz 1726r., Płakowice 1945r.
W XIV wieku Książę Henryk jaworski nadał lenno w Płakowicach braciom Seigfriedowi i Nickowi von Raussendorf, do tego czasu pozostawała ona własnością książęcą. Początkowo wieś podzielona była na dwie części i według dokumentu z 1480 roku w każdej znajdował się obiekt rezydencjonalny.
W wyniku sekularyzacji dóbr joannitów, gotycką rezydencję umiejscowioną w części dolnej Płakowic, którą wcześniej zakon uzyskał w darze od jednego z przedstawicieli rodziny von Raussendorf (właścicielami obiektu byli m.in. Janko Rawszendorf w 1447r., Friedrich von Pawssendorff w 1492r.), sprzedano podobnie jak pozostałe dobra mieszkańcom Płakowic. Nie są znane jej koleje losu ani położenie, być może uległa ona zniszczeniu w latach wojen napoleońskich.
Właścicielem siedziby w części górnej była początkowo przypuszczalnie inna gałąź rodziny von Raussendorf, a następnie rodzina von Talkenberg. W 1501r. córka rycerza Gunzela von Raussendorf właściciela majątku, została żoną Christopha von Talkenberg (radcy królewskiego i starosty Królestwa Czech od 1490r.) a Rampold (Rambold, Ramfold) ich syn stał się właścicielem Pomocnego, Rząsin i górnej części Płakowic na mocy testamentu dziadka Gunzela. Magdalena von Talkenberg (zm. 1605r.) córka Rampolda von Talkenberg wyszła za mąż za Caspara I von Schaffgotsch baron zu Trachenberg (1558-1616) wnosząc mu w wianie Płakowice. Kolejnymi właścicielami górnej części miejscowości byli: Gotthard (ur.1578r. zm.1643r.), Christoph Hermann, Hans Urlich (brat Christopha, ur.1622r. zm.1691r.), następnie jego synowie: Christoph Gotthard (ur.1657 zm.1688) i Hans Urlich (zm.1720r.). W XVIII wieku jako właściciel majątku wymieniany jest Otto baron von Hochberg. W 1789 roku powołano fundację działającą na rzecz biednych z Płakowic z inicjatywy Johanna Georga barona von Hochberg.
Pałac
Pałac w Płakowicach to renesansowa rezydencja porównywana ze względu na swoją wartość historyczną oraz podobieństwo architektoniczne z Zamkiem w Brzegu.
Wybudowany w latach 1550-1563 w miejscu późnogotyckiego dworu, jako jedno z największych ówcześnie założeń pałacowych na Śląsku. Powstał z inicjatywy Rampolda von Talkenberg, przy udziale architektów: Wendela Rosskopfa lub Franciscusa Parra (w literaturze częściej wskazywany jest ten drugi). W 1813 pałac został zrabowany przez wojska francuskie, kradzieży i zniszczeniu uległo wiele cennych dzieł sztuki, instrumentów muzycznych i książek. W tym roku też w okolicy pałacu rozegrała się bitwa pomiędzy wojskami francuskimi a rosyjsko - pruskimi, z czym wiąże się legenda o zakopanym, w obliczu nieuniknionej porażki oblężonego francuskiego oddziału, skarbie w postaci pieniędzy.
Do połowy lipca 1824 roku właścicielem majątku w Płakowicach był gen. August Ludwig Ferdinand hr. Von Nostitz - Riencek (1777-1866, przyboczny adiutant króla pruskiego, ówczesny właściciel nieistniejącego aktualnie pałacu w pobliskiej Sobocie), kiedy to odsprzedał on pałac rejencji legnickiej. Po przebudowie wnętrz (renesansowy wygląd zewnętrzny został zachowany do dziś, choć wymieniono wtedy jak informują źródła obramowania okienne, podzielono sień wjazdową, rozebrano narożne alkierze, wykonano ścianki działowe w głównym skrzydle, wniesiono 2 ryzality od strony stawu) pełnił funkcję zakładu leczniczo – opiekuńczego a następnie zakładu psychiatrycznego od 4.11.1826. W latach 1866-1870 pałac został zamieniony na lazaret, szpitalem pozostał do 15.02.1945r. W XIX wieku w okolicy pałacu wybudowano dodatkowy pawilon szpitalny. Kolejne przebudowy prowadzono w latach: 1874-74 i 1889 roku. W początkach lat 90-tych XIX wieku zainstalowano w pałacu ogrzewanie parowe i światło elektryczne dla przebywających w nim 600-osób. Około 1900 roku założono wokół pałacu park o powierzchni 3,21 ha, ze stawem i rzeczką. Po II wojnie światowej pałac był miejscem zakwaterowania sierot wojennych z Macedonii i Grecji (1951r.), Korei (1953r.). Następnie zarządzała obiektem ulokowana w nim jednostka wojskowa, po opuszczeniu przez nią budynku - niezabezpieczony niszczał. W 1967 przeprowadzony został remont dachu, tynków zewnętrznych, instalacji elektrycznej, a w latach 1972-74 wymiana więźby dachowej, części stropów, dobudowa ścian działowych, rok później remont przerwano. W latach 1978 - 83 z ramienia Urzędu miasta i Gminy we Lwówku Śląskim uzupełniono pokrycie dachu, wymieniono konstrukcję daszków nad krużgankami, zainstalowano rynny, rury spustowe, zabezpieczono otwory okienne, naprawiono kamienne balustrady dziedzińca. Remont znów przerwano.
W listopadzie 1992 roku pałac zakupili, za 350mln zł, Kenneth i Giselle Herweynen z Kościoła Baptystów i założyli w nim Chrześcijański Ośrodek Elim, od tamtej pory prowadzone są ustawiczne prace remontowe.
Obiekt z cegły i piaskowca, 3-kondygnacjowy, 3-skrzydłowy na planie podkowy. Prostokątny dziedziniec początkowo otwarty od strony wschodniej, następnie ograniczono murem kurtynowym przy którym na wysokości piętra znajduje się ganek otwarty wsparty na kroksztynkach z niekompletną kamienną balustradą. W pozostałych skrzydłach wyznaczających dziedziniec parterowe krużganki wsparte na jońskich kolumnach, połączonych archiwoltami półkolistymi zdobionymi motywami kwiatowymi. W skrzydle głównym otwarty ganek piętra na nim portal renesansowy reliefowo dekorowany, z herbami rodzin: von Talkenberg i von Hochberg. W pozostałych skrzydłach ganki zamknięte z prostokątnymi oknami i ślepą balustradą tralkową. W narożach skrzydeł umiejscowione schody reprezentacyjne z dziedzińca na piętro. Elewacje pałacu tynkowane, w narożach i ryzalitach boniowane, z kamiennymi renesansowymi obramowaniami okien i drzwi. Wewnątrz pałacu w skrzydle północno wschodnim, zachowane fragmenty dekoracji o motywach roślinnych z 1558 roku (polichromie). Sklepienia piwnic kolebkowe z lunetami, parteru kolebkowe z lunetami, krzyżowe i kolebkowe, w jednej z sal skrzydła wschodniego profilowane belki stropowe. Układ pomieszczeń w skrzydłach amfiladowy, jednotraktowy, dodatkowe szlaki komunikacyjne stanowią galeria i krużganki. Na obronne funkcje pałacu mogą wskazywać dwie baszty umieszczone w przeciwnych narożnikach skrzydła północno – zachodniego oraz niegdyś wypełniona wodą fosa nad którą przerzucono most kamienny. Na zakończeniu skrzydeł bocznych wydłużone ryzality. Dachy dwuspadowe, nad ryzalitami trójspadowe pokryte dachówką już od drugiej połowy XVII wieku.
Wyróżniającym się elementem w elewacji północno – wschodniej jest brama wjazdowa zdobiona portalem w prostokątnym ryzalicie zwieńczonym renesansowym szczytem. Portal dwukondygnacyjny na modłę włoską: zamknięty łukiem łączącym się z oknem piętra, zdobiony motywami roślinnymi (liść laurowy), rozetami, inskrypcją we wstęgach bocznych („Roku Pańskiego 1550 ja, Ramphold, pan na Talkenberg, Podskalu i Płakowicach, z łaskawością bożą rozpocząłem budowę domu tego. Niech Pan błogosławi nam i strzeże nas, niech Pan rozświetli nad nami swe oblicze, i będzie nam łaskaw; - niech Pan rozświetli nad nami swe oblicze, i obdarzy nas pokojem.”), medalionami z wizerunkami fundatora pałacu i jego małżonki. Ponad przejazdem zostały ulokowane w portalu kartusze herbowe rodzin właścicieli pałacu (Talkenberg, Rechberg, Hochberg, Liebenthal, Raussendorf, Lest, Zedlitz, Reibnitz). Po bokach portalu pilastry korynckie na wysokich cokołach.
Zabytki w Płakowicach
Do rejestru zabytków w Płakowicach wpisano zamek (11.05.1951r., nr rej.: 274).
Informacje praktyczne i dojazd
Płakowice są obecnie częścią miasta Lwówek Śląski. Do Lwówka można dojechać między innymi pociągiem z Jeleniej Góry. W samych Płakowicach zatrzymują się autobusy PKS kursujące z Bielanki, Marczowa, Soboty, Wlenia i Złotoryi. Ze względu na czas podróży i trudności z przesiadkami osobom z Górnego Śląska nie polecam dojazdu komunikacją publiczną. Samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Legnicy do węzła Wilczyce, następnie DK364 prowadzącą do Lwówka Śląskiego przez Płakowice. W Płakowicach z tej ostatniej trasy należy skręcić w lewo w ul. Pałacową. Odległość: w jedna stronę około 270km. Na miejscu nie ma problemu z zaparkowaniem samochodu.
Karolina Koszarska,
Lipiec 2011 r.
