Powiat lwówecki, gmina Lubomierz
(nazwa niemiecka: Matzdorf, Kreis Löwenberg)
Początki miejscowości sięgają przełomu XIV i XV w., a pierwsza źródłowa wzmianka na jej temat pochodzi z 1426 r. W 1478 r. właścicielem majątku w Maciejowcu był Kunze (Konrad) Hauenschild von Spiller. W rękach jego rodziny dobra pozostały do 1669 roku. Następnie Maciejowiec należał do Johanna Sigismunda von Redern (lata 1670-1687), Balthasara von Hayn z Karpnik (od 1687 r.) i Philippa Antona von Hayn (do 1727 r.). W osiemnastym i dziewiętnastym wieku właściciele majątku często się zmieniali. Dobra w Maciejowcu posiadali między innymi: hrabia Johann Ludwig von Zierotin Und Lilgenau (1727-1756), Georg Friedrich Schmidta (od 1756 r.), Margareth Elisabeth Schmidt z domu Gottfried, Christian Benedict Kahl (do 1770 r.), legnicka Akademia Rycerska (lata 1770-1783), hrabia Karl von Reder, Charlotte Amalie zu Dohna (od 1789 do 1795 r.), hrabina Henriette Friederike Amalie von Schönaich-Carolath z domu zu Dohna (lata 1795-1829), Johann Dolan ze Slan (lata 1829-1839), generał Oldwig von Natzmer (od 1839 r.), Louise Friedrike Katharine von Natzmer z domu von Richthofen, hrabia Max von Lüttichau. W 1880 r. generał Anton von L`Estocq odkupił majątek od hrabiego Maxa von Lüttichau. Według książki adresowej z 1886 r. dobra w Maciejowcu liczyły w tym czasie 315 ha. Generał Anton von L`Estocq pozostał ich właścicielem do śmierci w 1913 r., następnie jego spadkobiercy sprzedali posiadłość Emmie von Kramsta z domu von Scheibler. Dobra o powierzchni 324,3 ha należały do niej jeszcze w 1937 r. Po drugiej wojnie światowej majątek został upaństwowiony.
Dwór
W XV w. w Maciejowcu wzniesiono pierwszą rezydencję, którą zniszczył pożar w 1553 r. Następnie w latach sześćdziesiątych XVI w. zbudowano skrzydło wschodnie obecnego dworu. Rezydencja została rozbudowana i przekształcona w latach 1627-1632. Budynek w 1648 r. po raz kolejny zniszczył pożar. Odbudowa prowadzona dla Joachima von Spiller i Agnes von Zedlitz przez mistrza murarskiego Müllera z Dziwiszowa trwała do 1652 r. Kolejne przekształcenia budynku miały miejsce około 1761 r. i na początku XX w. Dwór murowany z kamienia, potynkowany, trzyskrzydłowy, wzniesiony na rzucie litery „U”, o skomplikowanej i rozczłonkowanej bryle, skrzydło zachodnie parterowe, skrzydło wschodnie dwukondygnacyjne, a skrzydło północne trzykondygnacyjne. Wszystkie skrzydła nakrywały wysokie dwuspadowe dachy pokryte gontem. Zachowane fragmenty dekoracji sgraffitowej i renesansowej kamieniarki: portale, obramowania okienne. Dwór od 1838 r. nie był już zamieszkały, w XIX w. część jego pomieszczeń pełniła funkcje gospodarcze, w związku z tym wnętrza zabytku są w znacznym stopniu zdewastowane. Po drugiej wojnie światowej dwór został znacjonalizowany. W 1958 r. prowadzono przy nim prace remontowe (m.in. wymiana więźby i pokrycia dachu), jednak zabytek nie został odbudowany. Od 1989 r. rezydencja znajduje się w rękach prywatnych. Kolejni jej właściciele zapowiadają przeprowadzenie remontu, a budynek coraz bardziej niszczeje.
Pałac
Klasycystyczny pałac w Maciejowcu został wzniesiony w pobliżu renesansowego dworu w latach 1834-1838 dla Johanna Dolana. Odtąd budynek pełni rolę rezydencji właścicieli dóbr Maciejowiec, a dwór nie był zamieszkały. Pałac został przebudowany po 1913 r. dla rodziny von Kramsta. Budynek murowany z cegły, potynkowany, wzniesiony na planie prostokąta, dwukondygnacyjny, nakryty dachem czterospadowym wykonanym z dachówki. Fasada (elewacja północna) z centralnym pięcioosiowym pozornym ryzalitem, mieszczącym główne wejście, poprzedzone portykiem kolumnowym podtrzymującym balkon. Na osi elewacji tylnej owalny ryzalit z czterokolumnowym portykiem. Pałac upaństwowiony po 1945 r. wykorzystywany był w czasach Polski Ludowej między innymi jako sanatorium. W 1992 r. w zabytku wywołano pożar, który zniszczył jego wnętrza. Obecnie pałac jest własnością prywatną. Inwestor powoli prowadzi prace remontowe, teren wokół ogrodzony, pałac można zobaczyć z zewnątrz. Do dwóch rezydencji zachowanych w Maciejowcu przylega rozległy 28,96 ha, zaniedbany park krajobrazowy z drugiej połowy XIX w. Znajduje się w nim zdewastowane mauzoleum rodziny von Kramsta.
Zabytki w Maciejowcu
Do rejestru zabytków w Maciejowcu wpisano zespół pałacowy: pałac (22.11.1976 r., nr rej.: 484/J), park (22.10.1976 r., nr rej.: 483/J), mauzoleum rodziny von Kramst (8.05.1981 r., nr rej.: 673/J), kaplicę (11.05.1981 r., nr rej.: 672/J) oraz dwór obronny (13.11.1956 r., nr rej.: 344).
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Maciejowca jest praktycznie niemożliwy (jeden PKS dziennie z Jeleniej Góry). Osobom podróżującym własnym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Legnicy do węzła Wilczyce, następnie DK 364 do Lwówka Śląskiego. Z Lwówka najlepiej wyjechać DK 297 w stronę Jeleniej Góry, Maciejowiec leży na lewo od tej ostatniej trasy. Dwór i pałac znajdują się na końcu miejscowości, przy drodze do Pilchowic. Odległość: w jedną stronę około 290 km. Samochód można zaparkować przy kaplicy pełniącej obecnie funkcję kościoła pomocniczego p.w. Wniebowzięcia NMP.
Damian Dąbrowski,
Czerwiec 2011 r.