Powiat ząbkowicki, gmina Ząbkowice Śląskie
(nazwa niemiecka Olbersdorf, od 1934r. Gross Olbersdorf, Kreis Frankenstein)
Zabytki w Olbrachcicach Wielkiech
Do rejestru zabytków w Olbrachcicach Wielkich wpisano kościół parafialny p.w. św. Floriana, XVIII w., XIX w., nr rej.: A/1862/1849 z 8.10.1966r. Ponadto w ewidencji zabytków znalazł się m.in. zespół dworski (nr 115): dwór (obecnie dom mieszkalny), wozownia (obecnie garaż) i dwie stodoły.
Pierwsza wzmianka źródłowa o wiosce pochodzi z 1207 roku. W dokumencie dzisiejsze Olbrachcice Wielkie pojawiają się pod nazwą Alberti villa. Wieś początkowo była własnością książęcą, następnie należała do uposażenia zakonu cysterek z Trzebnicy. W 1830 i 1845 roku dobra w Olbrachcicach wchodziły w skład królewskiej domeny i podlegały pod urząd w Ząbkowicach Śląskich. W wiosce nie wzmiankowano ani dworu, ani folwarku.
Dawny dwór w Olbrachcicach Wielkich jest dosyć tajemniczą budowlą. Trudno znaleźć nie tylko informacje o jego początkach, ale także o właścicielach. Dane na temat pierwszego większego majątku w miejscowości pojawiają się w księdze adresowej z 1894 roku. Do Pani Ernestine Kepper należały dobra (Gut) nr 114 i 177 liczące 71,4ha. W kolejnych księgach adresowych brak danych o tej posiadłości. Pojawia się w nich z kolei majątek nr 120 i 57. Od 1790 roku należał on do rodziny Fuhrmann. W 1902 roku właścicielem włości o powierzchni 79ha był Pan Emil Fuhrmann. Następnie przed 1909 rokiem dobra nr 120 i 57 o powierzchni 95ha otrzymała w spadku wdowa Pani Marie Fuhrmann. Ostatnim przedwojennym właścicielem posiadłości był Benno Fuhramann znany z dokumentów z lat 1917-1937. W 1937 roku dobra nr 120 i 57 liczyły 101ha, w tym 97ha pól uprawnych, 2ha łąk, 1ha parku, 1ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków.
Na dwóch przedwojennych widokówkach zaprezentowano rezydencję Fuhrmannów, na jednej z nich podpisując ją nawet jako Schloss. Niestety to zupełnie inny budynek niż istniejący do dziś dwór. Tak więc obecnego domu nr 115 nie należy wiązać z tym rodem.
Źródło: https://polska-org.pl/5773560,foto.html?idEntity=506926 (dostęp: 26.06.2019r.)
Źródło: https://polska-org.pl/3784332,foto.html?idEntity=506926 (dostęp: 26.06.2019r.)
Budynek nr 115 określany jako dawny dwór nie pojawia się na żadnych przedwojennych widokówkach z Olbrachcic Wielkich. Po drugiej wojnie światowej obiekt pełnił funkcje wielorodzinnego domu mieszkalnego. Obecnie część pomieszczeń pozostaje zamieszkana, a część nie jest użytkowana. Dwór składa się z dwóch części, prawdopodobnie starszej przypominającej wieżę mieszkalną oraz dostawionej do niej neorenesansowej, zapewne nowszej.
Olbrachcice Wielkie położone są około 4 kilometrów na północny-zachód od Ząbkowic Śląskich. Z miasta powiatowego najszybszy dojazd zapewnia droga wojewódzka nr 382 w kierunku Dzierżoniowa. Zespół dworski nr 115 znajduje się w zachodniej części wioski, w niewielkiej odległości od kościoła parafialnego.
Damian Dąbrowski,
Czerwiec 2019r.
