Powiat głubczycki, gmina Głubczyce
(nazwa niemiecka: Pommerswitz, Kreis Leobschütz)
Rys historyczny i stan obecny:
Początki dziejów miejscowości sięgają drugiej połowy XIII w., a pierwsza wzmianka na jej temat, pochodzi z dokumentu z 1321 r., w którym wioska pojawia się pod nazwą villa Pommirswitz. Już na początku XV w. miejscowość była podzielona na kilka majątków, jeden z nich należał do braci Ottona i Burgharda von Stosch, od których w 1411 r. odkupił go Heinrich Clodbug von Aldenpaczkaw (ze Starego Paczkowa). W tym samym roku nowy właściciel nadał Pomorzowicom prawa magdeburskie, a w dwa lata później Heinrich Clodbug dokupił pozostałą część miejscowości z dworem, folwarkiem i obiektem obronnym, po którym do dzisiaj pozostało grodzisko stożkowe. Ostatnia wzmianka o Clodbugu (Kladbuh) pochodzi z 1434 r., pozostawił on dwóch synów, Henryka i Henryka Eichelborna. W 1441 r. prawdopodobnie od nich Pomorzowice zakupił Bernard junior von Birka, starosta księstwa opawskiego w latach 1461-1475. Jego małżonka Anna von Pottenstein z Dzierżysławia wniosła mu w posagu Nasiedle i Litultovice, majątki swego pierwszego męża, Henryka Koszirza. Bernard junior przeniósł siedzibę rodową do Nasiedla, dlatego też tą linię rodu von Birka określa się mianem z Nasiedla. Ze wspomnianego małżeństwa doczekał się dwóch synów, Hynka i Jerzego. Pierwszy z nich objął urząd starosty księstwa opawskiego i przejął majątki ojca, drugi przeniósł się na Morawy, gdzie zapoczątkował nową linię rodu. Potomkowie Hynka von Birka żyli jeszcze w szesnastym stuleciu, trudno określić kiedy utracili oni Pomorzowice. Na początku XVII w. miejscowość należała do Hartwicha von Stitten. Von Stitten był starostą ziemskim księstwa karniowskiego i bliskim współpracownikiem margrabiego Jana Jerzego von Hohenzollern. Posiadał on rozległe majątki, w skład których wchodziły: Pomorzowiczki, Rozumice, Ściborzyce Wielkie. W Pomorzowicach w 1613 r. ufundował nowy, murowany kościół, a rok później wzniósł istniejącą do dziś rezydencję. Dobra von Stittena zostały skonfiskowane przez cesarza w czasie wojny trzydziestoletniej i nadane Reinhardowi von Kickepusch (zm. 1638). Następnie liczne posiadłości ojca (Wojcice, Złotniki, Pomorzowice, Rozumice, Ściborzyce Wielkie) Kunegunda von Kueckpusch wniosła do majątku męża, Lewina von Beyern, pułkownika wojsk brandenburskich, który przybył na teren Śląska w 1626 r. Dobra w okolicach Głubczyc, w tym Pomorzowice przejął ich młodszy syn Lewin Ludwik (1656-1718). Powiększył on rodzinny majątek, o kolejne wioski: Ściborowice, Steblów i Pietnę. Nie mamy informacji czy pozostawił po sobie potomstwo. Wdowa po nim, wyszła ponownie za mąż, za barona Maksymiliana Władysława von Lichnowski, i być może przekazała mu majątki pierwszego małżonka. W drugiej połowie XVIII w. właścicielem Pomorzowic i Rysiowic koło Nysy był kapitan wojsk pruskich Feliks Karol Franciszek Józef Kasper von Rottenberg (1746-1801).
Renesansowy pałac z 1614 r., gruntownie przebudowany z zatarciem cech stylowych w 1905 r. Budynek murowany, z cegły, potynkowany, wzniesiony na planie wydłużonego prostokąta, dwukondygnacjowy, nakryty dachem czterospadowym wykonanym z blachy. Fasada (elewacja wschodnia) z asymetrycznie umieszczoną trzykondygnacyjną cylindryczną wieżą i głównym wejściem poprzedzonym niewielkim portykiem kolumnowym, podtrzymującym balkon. Elewacje ozdobione boniowaniem pasowym, prostokątnymi obramieniami otworów okiennych i wieńczącym gzymsem kostkowym. Wnętrza przebudowane, o układzie dwutraktowym. Obecnie pałac wykorzystywany jest jako wielorodzinny budynek mieszkalny i można go oglądać tylko z zewnątrz.
Pałac w otoczeniu pozostałości dawnego parku krajobrazowego, w jego zachodniej części ruina budowli ogrodowej, zbudowanej w formie cylindrycznej wieży, murowanej z cegły, potynkowanej, ze śladami podziałów pionowych i fragmentarycznie zachowaną attyką.
Informacje praktyczne i dojazd:
Dojazd do Pomorzowic komunikacją publiczną to prawdziwa przygoda. Najpierw trzeba dotrzeć do Kędzierzyn – Koźle, najlepiej pociągiem z Gliwic, dalej koleją dojeżdża się do Racławic Śląskich (odjazdy w kierunku Nysy, kilka kursów w ciągu dnia). Z Racławic Śląskich do Pomorzowic trzeba podróżować PKS-em, 5 kursów dziennie. Ewentualnie można zabrać ze sobą do pociągów rower, co chociaż na części trasy uniezależni nas od coraz skromniejszych rozkładów komunikacji publicznej. Zdecydowanie najlepszym rozwiązaniem jest dojazd własnym samochodem. Proponuję następującą trasę z Gliwic: autostradą A4 do węzła w Krapkowicach, a dalej drogą krajową 416 do Klisina, skąd niewielki odcinek DK 417 w kierunku Prudnika i skręt w lewo w lokalną drogę do Pomorzowic. W jedną stronę około 90 km. Samochód można bez problemów zostawić przed pałacem.
Po drodze warto zobaczyć zabytki Głogówka oraz pałac w Klisinie. W sąsiednich Pomorzowiczkach do niedawna funkcjonowało przejście graniczne Pomorzowiczki – Osoblaha.
Damian Dąbrowski,
styczeń 2009 r., aktualizacja: czerwiec 2010 r.
