Powiat namysłowski, gmina Namysłów
(nazwa niemiecka: Prietzen Nieder- und Ober-, Kreis Oels)
Zabytki w Przeczowie
Do rejestru zabytków w Przeczowie wpisano jedynie:
- kościół parafialny p.w. Najświętszego Serca Pana Jezusa, wraz z przykościelnym cmentarzem i dawnym mauzoleum, pełniącym funkcję kaplicy przedpogrzebowej (nr rej.: A-55/2007, z dnia 31.08.2007 r.)
- park krajobrazowy (nr rej.: 187/88 z dnia 07.11.1988 r.)
Do rejestru powinny zostać również wpisane dwa pałace oraz budynki gospodarcze dawnego folwarku.
Najdawniejsze dzieje Przeczowa
Miejscowość wzmiankowana po raz pierwszy w 1266r. pod nazwą Bredwitz. Z dokumentu z 1295r. pochodzi pierwsza informacja o kościele w Przeczowie. Miejscowość w tym czasie należała do Bogusza von Jaworowicza z rycerskiego rodu Byczeń. W 1421 r. właścicielem Przeczowa był Henryk Kunich. Następnie od około 1430 do 1651 r. majątek należał do rodziny von Aulock. W 1619 roku w wiosce wzmiankowano Kaspra von Aulock. W 1651 roku dobra w Przeczowie należały już do Heinricha Augusta von Leutsch. W 1696 roku majątek był własnością Albrechta von Siegroth, a dwa lata później Gottfrieda von Siegroth. W 1707 roku włości w miejscowości posiadał Paul von Bornefeld. Z zachowanych dokumentów trudno ustalić, kiedy Przeczów został podzielony na dwa działy. W drugiej połowie XVIII wieku funkcjonowały jednak już dwa majątki.
Przeczów Dolny
W 1740 roku właścicielem dóbr rycerskich Przeczów Dolny był von Leutsch. Potem w wiosce wzmiankowano rodzinę von Haan, a od 1780 roku von Jordan. W 1785 roku w Przeczowie Dolnym znajdował się folwark, 17 gospodarstw zagrodniczych i 6 chałupniczych. Miejscowość liczyła 128 mieszkańców. Przynajmniej od 1818 roku majątek należał do rodu von Radecke. W 1830 roku w Przeczowie Dolnym wzmiankowano 27 domów, pałac i folwark. Wieś zamieszkiwały 193 osoby, w tym 8 wyznania katolickiego. Właścicielem posiadłości pozostawał kapitan w stanie spoczynku von Radecke (zm.1833r.). W 1845 roku dobra należały do Alexandra Lange. W wiosce znajdowało się 28 domów, pałac i folwark, na którym m.in. hodowano 750 owiec merynosów. Przeczów Dolny liczył 259 mieszkańców, w tym 13 katolików. W latach 1856-1858 w majątku wzmiankowano porucznika Korna. Następnie od około 1861 roku posiadłość należała do starszego ziemskiego Hoffmanna, który kilka lat później nabył również dobra rycerskie Przeczów Górny. Odtąd aż do 1945 roku obydwa majątki miały tych samych właścicieli. Starszy ziemski Hoffmann pojawiał się w dokumentach z lat 1861-1876. Według księgi adresowej z 1886 roku właścicielem włości Dolny i Górny Przeczów był Wilhelm Hoffmann. Majątek Dolny Przeczów liczył 479ha, w tym 286ha pól uprawnych, 35ha łąk, 144ha lasów, 14ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Przy folwarku działała gorzelnia. Przed 1894 rokiem włości otrzymał w spadku radca Reinhold Hoffmann. W jego imieniu zarząd nad folwarkami sprawował nadinspektor Theodor John, mieszkający w Górnym Przeczowie. Reinhold Hoffmann po raz ostatni był wzmiankowany w Przeczowie w dokumencie z 1909 roku. W 1910 roku dobra w górnej i dolnej części wioski nabył Reinhold Rodestock. W 1930 roku posiadłość Przeczów Dolny należąca do Reinholda Rodestocka liczyła 403ha, w tym 300ha pól uprawnych i łąk, 93ha lasów, 10ha parku, dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Przy gospodarstwie w dalszym ciągu działała gorzelnia. Folwarkiem zajmował się inspektor Kirschner. Reinhold Rodestock zmarł między 1930 a 1937 rokiem. Wszystkie majątki odziedziczyła wdowa po nim Pani Martha Rodestock, z domu Klose. Funkcję jej generalnego pełnomocnika pełnił syn landwirt Krafft Rodestock, zamieszkały w Przeczowie Górnym (in Ober-Prietzen). Opiekę nad dobrami w Przeczowie Dolnym (403ha, w tym 300ha pól uprawnych i łąk, 93ha lasów, 10ha parku, dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków) sprawował inspektor Beier. W 1945 roku wszystkie majątki rodu Rodestock przejęło państwo polskie. Na bazie upaństwowionych folwarków utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne. Po upadku PGR-u w latach 90-tych XX w. zabudowania były zarządzane przez różne agencje państwowe. Następnie, kilka lat temu, pałac w Przeczowie Dolnym został sprzedany prywatnemu inwestorowi.
Przeczów Dolny we wrześniu 2009 roku
Rezydencja w Przeczowie Dolnym była wzmiankowana w 1830 i 1845r. Istniejąca do dziś siedziba została wybudowano być może z wykorzystaniem starszych murów, w drugiej połowie XIX w.. W eklektycznym pałacu przeważają cechy neogotyckie. Budynek murowany z cegły, potynkowany, rozłożony na planie zbliżonym do litery „L”, podpiwniczony, parterowy, z dwukondygnacyjnymi ryzalitami, w narożniku północno-wschodnim piętrowa czworoboczna wieża, nakryta wysokim ostrosłupowym hełmem, nad resztą budynku dachy dwuspadowe z nowszymi lukarnami. Fasada (elewacje wschodnia) dziesięcioosiowa, z trzyosiowym ryzalitem poprzedzonym gankiem mieszczącym główne wejście. Od strony południowej skrzydło poprzeczne, pełniące funkcję kaplicy. Część okien ostrołukowa, inne z łukami Tudorów, większość w prostokątnych obramowaniach. We wnętrzach zachowany kamienny kominek i fragmenty neogotyckiej dekoracji sztukatorskiej oraz oryginalnej stolarki.
Zabytkowa rezydencja stanowi własność prywatną. W 2009 roku pałac można było zobaczyć tylko z zewnątrz. W kolejnych latach budynek został mocno zaniedbany. Do dawnej siedziby rodu Rodestock przylega interesujący park krajobrazowy, z bogatym drzewostanem i polaną usytuowaną tuż za budynkiem. W parku warto zwrócić uwagę na aleję grabową i rzadkie okazy drzew: skrzydłorzech, klon srebrzysty.
W pobliżu znajdują się dwa dziedzińce gospodarcze, wokół których wzniesiono budynki dawnego folwarku. Godny uwagi jest rozległy budynek mieszkalno-gospodarczy, nawiązujący do neogotyku angielskiego oraz pochodząca z 1911 r. dawna gorzelnia. Zabudowania gospodarcze w 2009 roku w dalszym ciągu były użytkowane przez Agencję Nieruchomości Rolnych.
Rezydencja na przedwojennych widokówkach
Źródło: https://polska-org.pl/787985,foto.html?idEntity=526394 (dostęp: 29.01.2020r.)
Źródło: https://polska-org.pl/795408,foto.html?idEntity=526394 (dostęp: 29.01.2020r.)
Źródło: https://polska-org.pl/783177,foto.html?idEntity=526394 (dostęp: 29.01.2020r.)
Wnętrza pałacu w Przeczowie Dolnym w 2019 roku
Zdjęcia przesłał nam w styczniu 2020r. Pan Mateusz Magda. Serdecznie dziękujemy za pomoc w aktualizacji artykułu.
Po 2009 roku pałac pozostawał w rękach prywatnych. Właściciel nie podjął jednak żadnych prac remontowych, czy nawet zabezpieczających. Z czasem wnętrza zabytku można było swobodnie oglądać. Na szczęście nie doszło w nich do pożaru. Pod koniec stycznia 2020 roku pałac na licytacji komorniczej nabył nowy inwestor. W pierwszej kolejności zabezpieczył on zabytek przed wejściem osób niepożądanych oraz rozpoczął prace porządkowe wokół pałacu.
Dziękuję za możliwość zobaczenie wnętrz i sfotografowania.
Pałac i jego wnętrza w 2020 roku
Przeczów Górny
Majątek był m.in. własnością książąt oleśnickich. W 1785 roku Przeczów Górny należał do von Siegrotha. W wiosce znajdowały się dwa folwarki, 7 gospodarstw kmiecych, 19 zagrodniczych, 1 chałupnicze. Miejscowość liczyła 242 mieszkańców. W 1818 roku włości posiadał baron von Henneberg. W 1830 dobra były własnością szambelana królewskiego Moritza von Prittwitz. W tym czasie w wiosce znajdowało się 50 domów, folwark, ewangelicka szkoła, browar, gorzelnia i wiatrak. Przeczyn Górny zamieszkiwało 315 osób, w zdecydowanej większości wyznania ewangelickiego. Częścią wioski była kolonia i folwark Klein-Waltersdorf (obecnie Barzyna). Przed 1845 rokiem majątek przeszedł w ręce spadkobierców Moritza von Prittwitz. W 1845 roku w miejscowości wzmiankowano 51 domów, folwark, ewangelicką szkołę, browar, gorzelnię, wiatrak, hodowlę 750 owiec merynosów. W kolonii Barzyna znajdował się folwark. Przeczów Górny liczył 403 mieszkańców, w tym 12 katolików i 5 Żydów. Przed 1856 rokiem właścicielem majątku został radca Arndt. Był on wymieniany w księgach adresowych dotyczących wsi do 1866 roku. Pomiędzy 1866 a 1872 rokiem dobra Przeczów Górny nabył starszy ziemski Hoffmann z Przeczowa Dolnego. Odtąd aż do 1945 roku obydwie posiadłości ponownie miały tego samego właściciela. W 1894 roku majątek Przeczów Górny liczył 515ha, w tym 395ha pól uprawnych, 100ha łąk, 15ha lasów, 5ha gospodarstwa. W latach 1894-1912 jako zarządcę folwarków w Dolnym i Górnym Przeczowie wzmiankowano nadinspektora Theodora Johna. Mieszkał on w Przeczowie Górnym, być może w dawnej rezydencji. W 1937 roku powierzchni włości wynosiła 560ha, w tym 300ha pól uprawnych, 100ha łąk, 65ha lasów, 5ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków.
Przeczów Górny na widokówce z pierwszej połowy XX wieku
Widokówkę przesłał nam Pan Mateusz Magda. Serdecznie dziękujemy za pomoc w aktualizacji artykułu.
Wśród zabudowań Przeczowa, praktycznie w samym centrum miejscowości, znajduje się jeszcze jeden obiekt wart zauważenia. To pałac w dawnym Przeczowie Górnym. Budynek o cechach klasycystycznych został zapewne wzniesiony na przełomie XVIII i XIX wieku. Niestety rezydencja nie została wymieniona w opisach miejscowości z 1785, 1830 i 1845 roku. Jej powstanie można zapewne wiązać z rodziną von Siegroth lub von Henneberg. Od lat 70. XIX w. pałac stracił na znaczeniu, odkąd obydwa majątki w wiosce miały jednego właściciela. W latach 1894-1912 w Przeczowie Górnym mieszkał jedynie nadinspektor Theodor John. W kolejnych latach pałac stał się siedzibą Kraffta Rodestocka, generalnego pełnomocnika do spraw majątków w Przeczowie. Budynek murowany z cegły, potynkowany, wzniesiony na rzucie zbliżonym do prostokąta, na wysokich piwnicach, dwukondygnacjowy, nakryty niskim dachem wielospadowym. Fasada pięcioosiowa, z umieszczonym centralnie niewielkim gankiem mieszczącym główne wejście do budynku. Elewacje zachowały fragmenty dawnych podziałów, wykonanych za pomocą uproszczonych pilastrów i gzymsów. Obiekt obecnie pełni rolę budynku wielorodzinnego i prawdopodobnie jest własnością prywatną.
Pałac w Przeczowie Górnym w 2009 roku
Informacje praktyczne i dojazd:
Przeczów położony jest około 14 kilometrów na zachód od Namysłowa. Z miasta powiatowego dojazd drogą lokalną (ul. Oławska) przez Smarchowice Śląskie i Niwki. Dawny Przeczów Dolny to obecnie północna część wioski. Lokalna droga prowadzi do założenia pałacowo-parkowego i sąsiadującego z nim rozległego folwarku. Dawny Przeczów Górny znajduje się bardziej na południe. Przy głównej drodze przebiegającej przez wioskę (droga wojewódzka nr 396) położona jest druga z opisywanych rezydencji. Na wschód od pałacu kilka pofolwarcznych zabudowań gospodarczych, a na zachód niewielkie zadrzewienie, zapewne pozostałość parku.
Damian Dąbrowski,
Wrzesień 2010 r., aktualizacja tekstu i zdjęć styczeń 2020r., aktualizacja październik 2020r.