Powiat oleski, gmina Radłów
(nazwa niemiecka: Psurow, Kreis Rosenberg O.S.)
Rys historyczny i stan obecny:
Brak informacji źródłowych nie pozwala nawet w przybliżeniu określić daty powstania miejscowości. Pierwsze wzmianki o właścicielach majątku w Psurowie pochodzą dopiero z XVII w. W 1604 r. Jan Haldorf sprzedał miejscowość. W 1651 r. Władysław Laschowski kupił jedną z części Psurowa koło Olesna. Dziesięć lat później drugi dział w wiosce nabył jego krewniak Jan Laschowski. Założyli oni dwie nowe linie rodu. Adam Wacław Laschowski, syn Władysława i Agnieszki Eleonory von Kochembar ze Skorkowa, przeniósł się w okolice Rybnika, gdzie nabył majątki w miejscowościach Leszczyny i Bzów. Być może posiadłość odziedziczoną po ojcu odsprzedał Karolowi Fryderykowi Laschowskiemu, synowi Jana i Anny Marii von Schick z Łąki, który w źródłach wymieniany jest jako właściciel Psurowa i Łąki. Na przełomie XVII i XVIII w. majątek w Psurowie należał do Jana Antoniego von Paczynskiego (ur. około 1683 r.), syna Adama Samsona (1653-1694) ze Sternalic. Następnie miejscowość odziedziczył brat Jana Antoniego, Adam Wacław von Paczynski (1681-1723). W XIX w. Psurów był własnością rodziny von Renard, od której w drugiej połowie stulecia odkupili go Hohenzollernowie. W 1886 r. posiadłość w Psurowie wchodziła w skład dóbr królewskich. Majątek o powierzchni 187ha dzierżawił Ludwik von Tschirnhaus. Przed 1894 r. połączono wchodzące w skład domeny królewskiej majątki Ligota i Psurów (Psurow-Ellguth). Dobra liczące 295ha dzierżawił Regehln z Psurowa. Następnie najpóźniej w 1912 r. majątek Psurow-Ellguth wszedł w skład należących do Hohenzollernów dóbr Stare Karmonki i w kolejnych latach dzielił ich losy. Według księgi adresowej w 1930 r. posiadłość Psurów należała w tym czasie do dóbr Karmonków. Po połączeniu z majątkiem Sternalice liczyły one w sumie 1093,5ha powierzchni i zarządzane były przez administratora Piltza. Po drugiej wojnie światowej wszystkie majątki Hohenzollernów zostały znacjonalizowane. Folwark w Psurowie został przekształcony w Państwowe Gospodarstwo Rolne. Obecnie gospodarstwo jest własnością prywatną. Teren wokół niego jest ogrodzony, dwór, oficynę i pozostałe zabudowania można zobaczyć tylko z większej odległości. Właściciel odnowił oficynę, prowadzi również jakieś prace remontowe przy dworze, na co najlepszym dowodem jest wymieniony dach budynku.
Dwór
Niewielki dwór wzniesiony w pierwszej połowie XIX w., zapewne jako siedziba zarządcy majątku. Budynek murowany z cegły, potynkowany, zbudowany na planie prostokąta, częściowo podpiwniczony, parterowy, nakryty dachem naczółkowym wykonanym z dachówki. Fasada pięcioosiowa, z centralnie usytuowanym wejściem, zaakcentowanym trójkątnym przyczółkiem. Wejście poprzedzone nowszą drewnianą werandą. Elewacje budynku pozbawione ozdobnych detali. Układ wnętrz dwutraktowy, z centralna sienią. W piwnicach sklepienie żaglaste wsparte na filarze, w pozostałych pomieszczeniach płaskie stropy.
Obok dworu większa od niego dawna oficyna. Murowana z cegły, potynkowana, założona na planie prostokąta, częściowo podpiwniczona, dwukondygnacyjna, nakryta dachem naczółkowym. Elewacje o nieregularnym układzie osi, zachowały podziały ramowe, wykonane za pomocą uproszczonych pilastrów i wydatnych gzymsów (między piętrami i wieńczącego). Oficyna dzieli się na część mieszkalną i gospodarczą. Układ wnętrz dwutraktowy.
Przed frontem dworu znajduje się dziedziniec gospodarczy dawnego folwarku. Do budynku przylega zdewastowany park krajobrazowy o powierzchni 3ha, założony około połowy XIX w. przez hrabiego von Renarda. W drzewostanie dominują gatunki liściaste: dąb szypułkowy, lipa drobnolistna, kasztanowiec pospolity, klon jawor. Jesion wyniosły, klon pospolity. Obecnie znaczną część drzew stanowią samosiewki, zwłaszcza robinie akacjowe i brzozy brodawkowate, które wraz z rozrośniętym podszytem zatarły wszelkie ślady dawnych założeń kompozycyjnych i pierwotny układ komunikacyjny parku.
Zabytki w Psurowie
Do rejestru zabytków w Psurowie wpisano: dwór i oficynę (10.06.1965 r., nr rej.: 1032/65).
Informacje praktyczne i dojazd:
Dojazd komunikacją publiczną do Psurowa zapewniają autobusy PKS między innymi z Olesna i Rudnik. Ze względu na większe możliwości znalezienia przesiadki polecam dojazd przez Olesno. Do miasta można dotrzeć, np. pociągiem z Tarnowskich Gór lub Katowic. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic DK 78 do Tarnowskich Gór, następnie DK 11 w kierunku Poznania do miejscowości Sowczyce, skąd lokalna droga prowadzi do Borek Małych. Z Borek Małych najlepiej jechać DK 494 w stronę Bodzanowic. Z trasy tej trzeba skręcić w lewo w lokalna drogę prowadzącą przez Nowe Karmonki do Radłowa. Z Radłowa należy wyjechać drogą w stronę Sternalic, przy której leży Psurów. Zespół dworski znajduje się na początku wioski, po lewej stronie drogi. Odległość: w jedną stronę około 95km. Trudno znaleźć dobre miejsce do zaparkowania samochodu, pojazd trzeba zostawić w bocznej drodze prowadzącej na teren dawnego folwarku.
Damian Dąbrowski,
Kwiecień 2011
