Powiat strzeliński, gmina Przeworno
(nazwa niemiecka: Schreibendorf, Kreis Strehlen)
Pierwsza wzmianka o miejscowości: 1305r.
Miejscowość podzielona, prawdopodobnie po zajęciu przez Prusy w czasie pierwszej wojny śląskiej, na trzy części: Sarby Górne, Dolne i Średnie. Właścicielem Sarb Górnych od około 1744r. był Stiftamt z Brzegu. W 1783r. majątek należał do baronowej Theresi von Gruttschreiber, a w 1830 i 1845r. do porucznika Hellera. W 1835r. porucznik Heller nabył również posiadłość w Sarbach Dolnych. W 1883r. właścicielem dóbr Sarby Górne był Valentin Siegmund von Langenau. Następnie należały one do Hermanna Francka (1886r.) i barona Elgara von Dalwig z Jagielna (co najmniej od 1894r.). Baron Elgar von Dalwig przed 1905r. połączył w swych rękach wszystkie trzy majątki w Sarbach (Ober, Mittel i Nieder). Największy z nich znajdował się w Sarbach Górnych i liczył 246ha. W 1912r. dobra w Sarbach należały już do Leo von Ballestrema z Jagielna. Pomimo jego śmierci w 1915r. pozostały w posiadaniu rodziny von Ballestrem do końca drugiej wojny światowej. Następnie majątki znacjonalizowano i przekazano w zarząd Państwowemu Gospodarstwu Rolnemu. W dworze w Sarbach Górnych urządzono mieszkania. Obecnie w dalszym ciągu zabytek pełni funkcję budynku wielorodzinnego. Dwór można zobaczyć tylko z zewnątrz, teren wokół nie jest ogrodzony.
Dwór w Sarbach Górnych
Rezydencję wzniesiono w stylu klasycystycznym pod koniec XVIII w. Prawdopodobnie jej fundatorami była rodzina von Gaffron, do której należała środkowa część miejscowości w latach 1783-1845. Dwór wielokrotnie przebudowywano, między innymi w ostatnim ćwierćwieczu XIX w., na początku XX w. i w latach 80-tych XX w. Budynek murowany z kamienia i cegły, potynkowany, wzniesiony na planie wydłużonego prostokąta, częściowo podpiwniczony, parterowy, z użytkowym poddaszem, nakryty dachem naczółkowym z lukarnami. Fasada (elewacja północna) piętnastoosiowa, z centralnym kolumnowym gankiem, podtrzymującym trzyosiową wystawkę, zamkniętą trójkątnym przyczółkiem. Od wschodu parterowa dobudówka, zwieńczona tarasem. Przebudowane elewacje pozbawione cech stylowych. Zachowany kartusz herbowy rodziny von Gaffron z datą 1800r. Układ wnętrz dwutraktowy, z centralną sienią.
W pobliżu pozostałości parku krajobrazowego. Elewacja frontowa dworu skierowana była w stronę dziedzińca gospodarczego. Obecnie po zabudowaniach folwarcznych nie ma już śladu. Na wzgórzu na wschód od dworu znajdują się ruiny kaplicy grobowej, pochodzącej z XVIII w.
Zabytki w Sarbach
Do rejestru zabytków wpisano zespół dworski w Sarbach Górnych: dwór (30.11.1984r., nr rej.: 274/1045/WŁ) i park (29.03.1984r., nr rej.: 273/1001/WŁ).
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Sarb Górnych jest mało realny. Na przystanku w Sarbach Średnich zatrzymują się autobusy PKS kursujące między innymi z Paczkowa, Przeworna, Strzelina i Ziębic. Do samego Strzelina z Górnego Śląska najłatwiej dotrzeć pociągiem z przesiadką we Wrocławiu. Ostatni kilkukilometrowy odcinek z Sarb Średnich do Górnych trzeba pokonać na piechotę. Podróżującym samochodem proponuję jechać autostradą A4 w kierunku Wrocławia do węzła Przylesie, następnie DK401 do Grodkowa i dalej DK385 w stronę Ziębic. Ta ostatnia trasa prowadzi przez Sarby, w miejscowości trzeba skręcić w lewo w lokalną drogę do Szklar. Dwór znajduje się u końca Sarb, na prawo od drogi. Odległość: z Gliwic w jedną stronę około 150 km. Samochód można zaparkować na podjeździe przed zabytkiem.
Damian Dąbrowski,
Październik 2011 r.
