Powiat strzeliński, gmina Przeworno
(nazwa niemiecka: Haltauf, Kreis Münsterberg, od 1932r. Kreis Strehlen)
Rys historyczny i stan obecny
Miejscowość założona najpóźniej w pierwszej połowie XVI w. Co najmniej do końca szesnastego stulecia w rękach rodu von Sebottendorf. Następnie w 1630r. własność Adama von Saurem auf Eichau, a w 1643r. Sigismunda von Gaffron. Po śmierci Sigismunda von Gaffron Stanica należała do jego córki Julianny, małżonki Adama Hannibala von Kohlhaus. W posiadaniu rodziny von Gaffron majątek pozostał przynajmniej do 1783r. W 1830r. właścicielem dóbr był von Minkwitz. Dwa lata później majątek wrócił w ręce rodziny von Gaffron. Przedstawiciel tej rodziny, dyrektor Königlische Kredit-Instytut jako właściciel posiadłości w Stanicy wymieniony był między innymi w 1845r. W drugiej połowie XIX w. niewielki majątek w Stanicy (105ha) wszedł w skład dóbr henrykowskich wielkiej księżnej Sophie von Sachsen-Weimar. Przed 1902r. posiadłość została zakupiona przez Juliana Moesa i połączona z majątkiem w Konarach. Od 1905r. dobra Konary-Stanica (łącznie 495ha) należały do dr praw Georga Heimanna. W latach dwudziestych XX w. odziedziczył je dr Ernst Heinrich Heimann. W rękach rodziny Heimann pozostały zapewne do końca drugiej wojny światowej, następnie znacjonalizowane i przekazane Państwowemu Gospodarstwu Rolnemu. Według informacji ze strony internetowej Gminy Przeworno dwór w latach siedemdziesiątych XX w. został doprowadzony do ruiny i zamierzano go rozebrać. Tak się jednak nie stało i od 1988r. budynek jest własnością prywatną. Obecnie zabytek można zobaczyć tylko z zewnątrz, terenu wokół nie ogrodzono.
Dwór
Rezydencja wzniesiona w XVIII w., przebudowana około 1830 r. i rozbudowana w ostatnim ćwierćwieczu dziewiętnastego stulecia. Dwór neogotycki, murowany z kamienia i cegły, potynkowany, zbudowany na planie litery „L”, częściowo podpiwniczony, dwukondygnacyjny, z użytkowym poddaszem, nakryty dachem dwuspadowym z lukarnami. Fasada (elewacja zachodnia) o nieregularnym układzie osi, z centralnym głównym wejściem, poprzedzonym murowanym gankiem. W elewacji południowej trzykondygnacyjny ryzalit, zwieńczony schodkowym szczytem. Od wschodu dobudowana dwukondygnacyjna drewniana loggia. W narożniku pd.-wsch. niewielka ośmioboczna wieżyczka. Elewacje pozbawione większości ozdobnych detali, zachowana neogotyckie nadokienniki, wydatny gzyms między kondygnacjami i fryz z ceramicznych kształtek. Ściany szczytowe podobnie jak ryzalit wieńczą schodkowe szczyty. Układ wnętrz przekształcony, nieregularny, w niektórych pomieszczeniach przyziemia zachowane sklepienia: klasztorne, kolebkowe i kolebkowe z lunetami. Do dworu przylegają resztki parku krajobrazowego z XIX w., częściowo otoczonego kamiennym ogrodzeniem z ceramicznymi kształtkami. W pobliżu pochodzące z lat 1863-1865 zabudowania dawnego folwarku: oficyna, obora, budynek gospodarczy.
Dwór w Stanicy nazywany bywa pałacem miłości. Według legendy został on wzniesiony przez właściciela majątku w Konarach dla zakochanego w cygance syna.
Zabytki w Stanicy
Do rejestru zabytków w Stanicy wpisano zespół dworski – decyzja pałacowy (nr 4): pałac (31.12.1982r., nr rej.: 270/918/WŁ) i park (27.12.1983r., nr rej.: 269/962/WŁ).
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Stanicy nie jest łatwy. W miejscowości zatrzymuje się kilka autobusów PKS kursujących z Paczkowa, Przeworna, Strzelina i Ziębic. Najlepiej wybrać dojazd przez Strzelin, do którego z Górnego Śląska można dotrzeć pociągiem z przesiadką we Wrocławiu. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia do węzła Przylesie, następnie DK401 do Grodkowa i dalej DK385 w stronę Ziębic. Dwór w Stanicy znajduje się przy skrzyżowaniu DK385 z lokalną drogą prowadzącą do Konar. Odległość: z Gliwic w jedną stronę około 150 km. Na miejscu samochód trzeba zostawić na poboczu jezdni.
Damian Dąbrowski,
Październik 2011 r.
