Powiat górowski, gmina Góra
(nazwa niemiecka Schätz, Kreis Guhrau)
Zabytki w Szedźcu
Do rejestru zabytków w Szedźcu został wpisany zespół pałacowy (nr rej.: A/3623/1130 z 13.10.1988r.). Wpis obejmuje pałac (nr 12) oraz park pałacowy. Ponadto w ewidencji zabytków uwzględniono m.in. kolejne zabudowania zespołu pałacowego: dom mieszkalny, oborę, stajnię i spichlerz (obecnie paszarnia), gorzelnię (obecnie warzelnia mleka).
Miejscowość wzmiankowano w 1310 roku jako Sheditz. W 1787 roku majątek należał do rodu von Haugwitz. W opisie Szedźca wymieniono folwark. Podobnie w następnych informacja o wiosce z 1830 i 1845 roku wzmiankowano jedynie folwark. Kolejnymi właścicielami dóbr byli: w 1830 roku hrabia von Westerhold, w 1845 roku Werné, w latach 1856-1876 Eduard Hummel, w latach 1886-1898 Wilhelm Hummel. W 1894 roku posiadłość liczyła 250ha, w tym 226ha pól uprawnych, 10ha łąk, 8ha lasu, 6ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. W 1900 roku majątek nabyła Elise von Gossler z domu von Schönitz (ur.1839r., zm.1935r.), właścicielka Kłody Małej, wdowa po radcy Eugenie von Gossler (ur.1823r., zm.1892r.) Przed 1909 rokiem posiadłość objął Alfred von Gossler (ur.1867r., zm.1946r.), polityk, asesor, referendarz, były starosta, syn Eugena i Elise. W 1912 roku jego majątek miał powierzchnię 266,5ha, w tym 220,75ha pól uprawnych, 14ha łąk, 18ha lasów, 2,4ha ogrodu, 1ha stawów, 8,6ha dróg i grobli, 1,75podwórzy gospodarczych i innych użytków. Przy folwarku działała gorzelnia. Dr phil. h. c. Alfred von Gossler, były starosta, major w stanie spoczynku pozostał właścicielem dóbr do końca II wojny światowej. W 1937 roku należące do niego włości w Szedźcu liczyły 232,3ha, w tym 177ha pól uprawnych, 14,75ha łąk i pastwisk, 1ha wody, 21,55ha lasu, 2,5ha parku, 1,5ha ogrodu, 14ha dróg, rowów, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Przy gospodarstwie w dalszym ciągu funkcjonowała gorzelnia. Alfred von Gossler w 1895 roku ożenił się z Elisabeth Felicitas Anna Henriette z domu Mauve genannt von Schmidt (ur.1871r., zm.1951r.), córką pruskiego pułkownika Karla Moritza Eberharda Mauve (ur.1832r., zm.1886r., od 1861 roku Mauve gennant von Schmidt) i Valeska Klara Ida Sophie z domu von Rentz (ur.1837r., zm.1917r.). Z małżeństwa na świat przyszła córka Dorothea Sybille von Gossler (ur.1906r., zm.2001r.).
Pałac w I połowie XX wieku
Źródło: https://polska-org.pl/7614835,foto.html?idEntity=512453 (dostęp 15.01.2023r.)
Źródło: https://polska-org.pl/868843,foto.html?idEntity=512453 (dostęp: 15.01.2023r.)
Źródło: https://polska-org.pl/742099,foto.html?idEntity=512453 (dostęp: 15.01.2023r.)
Budowla powstawała w trzech etapach. Najstarsza część środkowa, to dawny barokowy pałac wzniesiony w XVIII wieku zapewne do rodu von Haugwitz. W 1908 roku Alfred von Gossler ufundował skrzydło południowe, a w latach 20. XX wieku ten sam właściciel wniósł skrzydło północne z owalną salą balową. W efekcie powstała rezydencja o rozczłonkowanej bryle, złożonej z trzech prostokątnych skrzydeł, środkowego parterowego i dwóch skrajnych dwukondygnacyjnych. Skomplikowaną bryłę budynku urozmaicały również ryzality i ganki. Po drugiej wojnie światowej splądrowany i zdewastowany pałac znalazł się w gestii PGR-u Szedziec wchodzącego w skład Kombinatu Państwowych Gospodarstw Rolnych w Zaborowicach. Pod koniec rządów tego „gospodarza” pałac był już smutną ruiną. W 1988 roku budynek pozbawiony instalacji, wyposażenia oraz stolarki objął prywatny właściciel. Inwestor z własnych środków prowadził żmudny remont. Ostatecznie zamieszkał w odnowionym skrzydle północnym, a reszta zabytku pozostaje ruiną, pozbawioną większości dachu i stropów. Pałac od kilka lat jest oferowany na sprzedaż, jednak bez skutku. Rezydencję otacza murowane ogrodzenie i park, w którym trudno znaleźć ślady świetności z początku XX wieku, kiedy to prowadziły do niego tarasy, a wśród alejek znajdowała się fontanna i kolekcja rzeźb. Na północ od parku wznoszą się zaniedbane i częściowo zrujnowane zabudowania dawnego folwarku.
Szedziec położone jest około 6 kilometrów na wschód od Góry. Z miasta powiatowego dojazd zapewnia DW324 prowadząca w kierunku Rawicza. Wspomniana trasa przecina Szedziec, pałac znajduje się w jej bezpośrednim sąsiedztwie, w centralnej części miejscowości.
Dokładna lokalizacja pałacu:
51.65092573451247, 16.613417638773807
Damian Dąbrowski,
Styczeń 2023r.
