Moravskoslezský kraj – województwo morawsko-śląskie
(nazwa polska: Wigsztyn, nazwa niemiecka: Wigstein)
Początki zamku Vikštejn zbudowanego koło Witkowa (Vítkov) sięgają połowy XIII wieku. Pierwsza wzmianka o warowni pochodzi dopiero z dokumentu podziału księstwa opawskiego pomiędzy czterech synów księcia Mikołaja II z 1377 roku. Zamek od co najmniej 1382r. należał do rycerza Bernarda z Vikštejnu (zm.1394r.). Po jego śmierci twierdzę przejął Przemek, książę opawski. Odtąd zamek był siedzibą książęcych burgrabiów. Jeden z nich, Budziwoj z Morawicy, około połowy XV wieku otrzymał Vikštejn w zastaw od księcia Wacława opawskiego. W dokumencie z 1462r. Budiwoy z Morawcze występował już jako właściciel warowni. Po śmierci księcia Wacława w 1464r. dzielnicę opawską wykupił król czeski Jerzy z Podiebradów. Budziwoj z Morawicy opowiedział się przeciwko niemu i został wygnany z księstwa opawskiego. Dziesięć lat później zamek został zajęty przez wojska króla węgierskiego Macieja Korwina. Następnie właścicielem Vikštejna był Henryk (Hynek) Birka (zm. po 1502r.) z Nasiedla, starosta księstwa opawskiego, posiadający liczne dobra w okolicach Opawy. Po nim zamek dzierżył (w latach 1503-1518) jego najstarszy syn Bernard. W 1525r. Vikštejn nabył Jan junior Plankar von Künsberg. Siedem lat później nowy właściciel rozpoczął rozbudowę zamku. Po śmierci Jana juniora w 1556r. prace budowlane przy twierdzy kontynuował jego syn i następca Fryderyk Planknar. W 1576r. dobra wigsztyńskie zostały podzielone pomiędzy Jana Planknara i jego bratanicę Magdalenę (córkę Jerzego Planknara). Magdalena z domu Planknar wniosła majątek w wianie mężowi Adamowi Oderskiemu z Lidéřova, a jej stryj w 1591r. sprzedał swój dział Janowi starszemu Brawanskiemu z Chobřan. Pod koniec XVI w. Magdalena popadła w konflikt z mężem i uciekła do Mikołaja Brawanskiego, młodszego syna Jana, właściciela Vikštejna, któremu przekazała rodzinne posiadłości. Adam Oderski wytoczył im proces i starał się odzyskać wiano żony. W 1599r. Mikołaj Brawanski został skazany na banicję i utratę majątków. Wraz z Magdaleną uciekł z oblężonego Vikštejna do Polski. W 1600r. cesarz Rudolf II przekazał zamek Adamowi Oderskiemu. Po śmierci Adama Oderskiego majątek odziedziczyli jego synowie Wilhelm Aleksander i Jerzy Adam. Podczas wojny trzydziestoletniej w 1626r. bracia Oderscy przekazali zamek bez walki wojskom duńskim. Rok później zamek odzyskały wojska cesarskie, a sprawa postawy Oderskich trafiła przed komisję, która w 1629r. orzekła konfiskatę ich majątków. Od cesarza dobra nabyła Jadwiga von Seitendorf. Następnie w 1639r. Janusz Krzysztof Eckstein von Ehrnegg otrzymał w zastaw państwo Vikštejn. Za jego rządów na rozkaz generała Gonzagi zamek został zniszczony przez cesarski garnizon Opawy. Po śmierci Janusza Krzysztofa Ecksteina von Ehrnegg w 1650r. właściciele dóbr często się zmieniali, aż w 1657r. odzyskał je Wilhelm Aleksander Oderski z Lidéřova. Próbował on podnieść z ruin zamek i zamieszkał w częściowo odbudowanej warowni. Po śmierci Wilhelma Aleksandra w 1671r. rodzina Oderskich ponownie podzieliła majątek. W 1708r. Vikštejn wraz z wioskami Radkov (Radków) i Lhotka (Ligotka) Oderscy sprzedali Marii Franciszce von Reich, małżonce Mikołaja Oraczowskiego. W tym czasie zamek nie był już zamieszkany. Kolejnym właścicielem majątku Vikštejn był Ernest Maciej von Mitrowski (zm.1748r.), syn Karola, od 1716r. czeski baron. Z małżeństwa z baronową Marią Teresą von Lhotski pozostawił on pięciu synów: Godfryda, Jana Nepomucena (zm.1760r.), Ernesta Beniamina (zm.1774r.), Maksymiliana Józefa (zm.1781r.) i Jana Baptystę (zm.1811r.). Następnie dobra przeszły w ręce Jana Juliusza Frobela, który w latach 1774-1776 wybudował nową rezydencję w wiosce Horní Vikštejn (dziś Dubová). Kolejni właściciele majątku mieszkali odtąd w tamtejszym pałacu, a nieużytkowany zamek Vikštejn zmienił się w ruinę, którą pozostaje do dzisiaj.
Zamek
Zamek murowany z kamienia z użyciem cegły. Początki warowni zbudowanej nad doliną rzeki Morawicy, która od południa, wschodu i zachodu utrudnia podejście, sięgają XIII wieku. W pierwszej kolejności powstał tzw. Górny Zamek złożony z dwóch segmentów budynków połączonych murem. W północnym kompleksie budynków najprawdopodobniej znajdowała się niewysoka wieża z charakterystycznym ukształtowaniem murów, tworzących ostrze skierowane w najmniej obronną stronę zamku (podobne rozwiązanie na Śląsku zastosowano w Bolkowie i Niesytnie). W czasach późniejszych zamek był wielokrotnie przebudowywany, między innymi wprowadzono kluczowe strzelnice. W XVI wieku dobudowano tzw. Zamek Dolny, z drugim rozległym dziedzińcem otoczonym murami i budynkami gospodarczymi. Od północy zamek zabezpieczono suchą fosą wykutą w skale. Obecnie wejście na teren ruin prowadzi przez most przerzucony nad fosą. Suchą fosę poprzedza wał ziemny wzniesiony w czasie wojny trzydziestoletniej. Były to ostanie działania poprawiające obronność zamku. W 1648r. na rozkaz cesarskiego generała Gonzagi większość budowli została wysadzona. Pomimo próby odbudowy, podjętej przez rodzinę Oderskich w drugiej połowie XVII w., w osiemnastym stuleciu ostatecznie opuszczono zamek. Obecnie ruiny twierdzy są wolno dostępne.
Informacje praktyczne i dojazd
Ze względu na likwidację kolejnych połączeń kolejowych pomiędzy Polską a Czechami nie polecam dojazdu komunikacja publiczną do zamku Vikštejn. Dla osób wytrwałych, próbujących tego typu podróży podaję przydatne linki:
Polskie koleje - http://rozklad-pkp.pl/
Czeskie rozkłady - www.portal.jizdnirady.cz
Czeskie koleje - KOLEJE CZESKIE
Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic DK408 do Sośnicowic, następnie DK919 do Raciborza i dalej DK916 do granicy państwa. W Czechach należy kierować się DK46 do Opawy. Z Opawy najlepiej wyjechać DK443 (ul. Vitkovska) prowadzącą przez Melč. W miejscowości z tej ostatniej trasy trzeba skręcić w lewo w lokalną drogę do Vitkova. Za miejscowością Radkov-Dubová samochód należy zostawić na parkingu po prawej stronie drogi i ostatni odcinek pokonać na piechotę kierując się znakami specjalnie wyznaczonego szlaku turystycznego. Odległość: z Gliwic w jedną stronę około 100 km.
Damian Dąbrowski,
Sierpień 2011 r.
