Powiat brzeski, gmina Grodków
(nazwa niemiecka: Herzogswalde, Kreis Grottkau)
Rys historyczny i stan obecny:
Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1305 r. Wierzbnik początkowo należał do dóbr rodziny Pogorzelów (Pogrell). Na temat historii wioski nie zachowało się zbyt wiele informacji. Na początku XV w. starostą księstwa brzeskiego był Adam z Herzogswalde, z rodu Borwitz herbu Junosza, ponieważ nazwa niemiecka Herzogswalde dotyczyła kilku miejscowości na Śląsku, trudno jednoznacznie stwierdzić, że pochodził on właśnie z Wierzbnika. Następnie dobra rycerskie w Wierzbniku przeszły w ręce rodziny von Wachtel. W kościele znajduje się płyta nagrobna przedstawiciela tego rodu, Henryka, zmarłego w 1595 r. W pierwszej połowie XVII w. majątek należał do Jana Henryka von Wachtel. W 1625 r. jego córka, Barbara Katarzyna Elżbieta wyszła za mąż za Otto von Nostitza (1608-1664) z Mściszowa i Luboradza. Kolejnymi właścicielami miejscowości byli członkowie rodu von Fragstein. Wierzbnik należał do licznych majątków Jana Antoniego von Fragstein (zm. 1724 r.), komornika cesarskiego i starosty księstwa brzeskiego. Pozostawił on dwóch synów Karola Antoniego, właściciela Osieka Grodkowskiego i Jaszowa oraz Jana Ludwika, który prawdopodobnie odziedziczył Wierzbnik. Następne wiadomości o właścicielach majątku zawdzięczamy książkom adresowym z pierwszej połowy XX w. W 1905 r. posiadłość licząca 344 ha należała do Hansa Waltera von Teichman und Logischen z Dąbrówki. Od 1911 r. właścicielem dóbr był Erhard Neugebauer, wymieniany w książkach adrsowych z lat 1912-1937. Powierzchnia jego posiadłości wynosiła: w 1912 r. – 358,5 ha, w 1921 r. – 360 ha, w 1937 r. – 321 ha. W końcowej fazie drugiej wojny światowej w 1945 r. został zniszczony pałac w Wierzbniku. Po 1945 r. reszta majątku została znacjonalizowana. Do naszych czasów przetrwał park krajobrazowy wraz z resztkami rezydencji.
Park o powierzchni 2,77 ha składa się z dwóch części, zaniedbanej północno-wschodniej, której drzewostan przypomina las (z przewagą dębów, lip, olch) i uporządkowanej południowo-zachodniej – w niej rosną najcenniejsze okazy drzew: sosny wejmutki, platany klonolistne, klon zwyczajny, miłorząb dwuklapowy. W środkowej części parku zarośnięte resztki pałacu, zasypane piwnice i fragmenty murów przyziemia.
Pałac
Na temat nieistniejącego pałacu w Wierzbniku posiadamy niewiele informacji, zachowane fotografie pozwalają nam tyko pobieżnie przedstawić jego wygląd. Pałac w Wierzbniku był budynkiem murowanym z cegły, potynkowanym, o skomplikowanej bryle, ożywionej licznymi ryzalitami, dobudówkami, szczytami, gankami i wieżami. Rezydencja posiadała dwie kondygnacje, a jej prawdziwą dominantą była czworoboczna wieża, w górnej części o konstrukcji szachulcowej. Zachowane dziś fragmenty murów nie dają żadnego wyobrażenia o wielkości budynku.
Zabytki w Wierzbniku
Do rejestru zabytków w Wierzbniku wpisano: kościół parafialny p.w. św. Michała archanioła (17.02.1966 r., nr rej.: 1158/66) i park dworski (30.01.1984 r., nr rej.: A-97/84).
Informacje praktyczne i dojazd
Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Legnicy do węzła Kostomłosty, następnie DK 5 w stronę Kamiennej Góry. Z tej ostatniej trasy w Marciszowie trzeba skręcić w prawo w DK 328, a następnie w lewo w lokalną drogę prowadzącą do Ciechanowic. Odległość: w jedną stronę około 240 km. Samochód można zaparkować blisko pałacu.
Damian Dąbrowski,
Luty 2011 r.
