Powiat kłodzki, gmina Nowa Ruda
(nazwa niemiecka: Walditz, Kreis Neurode, od 1932r. Kreis Glatz)
Rys historyczny i stan obecny:
Początki miejscowości sięgają pierwszej połowy czternastego stulecia. W 1353 roku synowie Otto von Dohna (Donyn), w latach 1345-1350 kanclerza księstwa wrocławskiego kupili Nową Rudę wraz z sąsiednimi wioskami, w tym Włodowicami. W dokumencie z 1360 roku zostali wymienieni bracia Bernard, Otto, Henryk i Wacław Dohn (Donyn). Linia rodziny Dohn (Donyn) posiadająca majątki w hrabstwie kłodzkim wygasła w 1470 roku po śmierci Fryderyka, syna Henryka von Donyn. Anna, córka i spadkobierczyni Fryderyka von Donyn została żoną Georga von Stillfried. W ten sposób Nowa Ruda i m.in. Włodowice przeszły na własność rodu von Stillfried. W posiadaniu rodziny von Stillfred dobra we Włodowicach pozostały do początku XIX wieku. Według opisu wioski z 1789 roku liczyła ona 423 mieszkańców. We Włodowicach znajdowały się trzy folwarki, dwa młyny wodne, 14 gospodarstw kmieckich, 64 gospodarstwa zagrodników i chałupników. W 1810 roku Friedrich August von Stillfried sprzedał hrabiemu Antonowi von Magnis z Bożkowa, dobra noworudzkie, obejmujące również Włodowice. Następnie Magnisowie odsprzedali tzw. górny majątek (Ober-Walditz) Bernhardowi von Tschischwitz (w 1812r.), a dolny (Nieder-Walditz) hrabiemu von Götzen ze Ścinawki Górnej Sarny (auf Scharfeneck). W 1830 roku całe Włodowice liczyły 87 domów i 550 mieszkańców, wszyscy byli katolikami. Majątek dolny pozostawał w posiadaniu hrabiego von Götzen. Majątek górny w dalszym ciągu był własnością Bernhard von Tschischwitz. W dobrach Tschischwitza wzmiankowano pałac i folwark. Jego posiadłość składała się z części o nazwach: a) Zaughals, 2 domy, 7 mieszkańców b) Flucht, 5 domów, 19 mieszkańców c) Teuber, 2 domy, 7 mieszkańców d) Haumrich 1 dom, 4 mieszkańców. W 1845 roku we Włodowicach 92 domy zamieszkiwało 677 osób, w tym zaledwie 8 wyznania ewangelickiego. W wiosce znajdowała się katolicka szkoła. Katolicy należeli do kościoła parafialnego w Nowej Rudzie. Właścicielami majątków pozostawali hrabia von Götzen i Bernhard von Tschischwitz.
Dalsze losy dóbr Ober-Walditz
Przed 1856 rokiem majątek otrzymał w spadku porucznik Oscar von Tschischwitz. W jego rękach posiadłość pozostała przynajmniej do 1876 roku. Następnie właścicielką majątku była wdowa pani Selma von Tschischwitz, z domu Bredoreck. W 1886 roku włości miały 160ha powierzchni, w tym 109ha pól uprawnych, 8ha łąk, 4ha pastwisk, 37ha lasów, 2ha dróg i podwórzy gospodarczych. Na folwarku hodowano 15 koni, 59 sztuk bydła rogatego, w tym 43 krowy, 80 owiec. W gospodarstwie działała gorzelnia parowa. Pani Selma von Tschischwitz, z domu Bredoreck wymieniana była w księgach adresowych do 1902 roku. Przed 1905 rokiem majątek w spadku otrzymał porucznik Hans von Tschischwitz. Gospodarstwo w jego imieniu prowadził inspektor Anton Hartwig. Posiadłość liczyła 164ha, w tym 73ha pól uprawnych, 8ha łąk, 76ha lasów, 7ha dróg i podwórzy gospodarczych. Hans von Tschischwitz pozostał właścicielem majątku przynajmniej do 1930 roku. Za jego rządów miały miejsce znaczne zmiany. Powierzchnia posiadłości spadła z 164ha do 82ha, a Górne Włodowice zostały administracyjnie włączone do miasta Nowa Ruda. Obecnie tereny dawnego majątku również przynależą do tej miejscowości. Przed 1937 rokiem majątek liczący już tylko 52ha nabył Alfred von Aulock, z Poliwody koło Dylaków (in Althammer b. Thielsdorf, Kreis Oppeln). Po drugiej wojnie światowej posiadłość przejęło państwo polskie. Dwór został przekazany w zarząd Kopalni Węgla Kamiennego „Nowa Ruda”. Następnie kolejnymi użytkownikami zabytku były: Ognisko Pracy Pozaszkolnej, Dom Kultury Dzieci i Młodzieży, Komenda Hufca ZHP. Od 2003 roku dwór należący do starostwa powiatu kłodzkiego był nie użytkowany i popadał w ruinę. W 2010 roku zdewastowaną rezydencję nabył prywatny inwestor, który w ciągu dwóch lat przeprowadził generalny remont obiektu. Obecnie w dworze działa Hotel Dwór Górny.
Oficjalna strona obiektu:
Dwór w listopadzie 2014 roku
Dalsze losy dóbr Nieder-Walditz
Posiadłość w Dolnych Włodowicach do końca drugiej wojny światowej była związana z właścicielami dóbr w Ścinawce Górnej Sarnach. W latach 1856-1872 jako właściciel obydwu majątków wzmiankowany był hrabia porucznik Adolph von Götzen in Scharfeneck (Ścinawka Górna Sarny). W 1872 roku funkcję generalnego pełnomocnika pełnił Pan Tepfer z Saren. Przed 1876 roku posiadłości w Włodowicach i Ścinawce nabył fabrykant porucznik Heinrich Schneider. Jego pełnomocnikiem był Pan Rudelius z Sarn. W 1886 roku należący do Heinricha Schneidera majątek we Włodowicach Dolnych liczył 146ha, w tym 74ha pól uprawnych, 12ha łąk, 8ha pastwisk, 48ha lasów, 4ha gospodarstwa. Na folwarku hodowano zaledwie 1 konia i 5 krów. Funkcję generalnego pełnomocnika pełnił Max Schneider. Przed 1894 rokiem Max Schneider odziedziczył posiadłość w Włodowicach. Jej powierzchnia wynosiła 160ha, w tym 97ha pól uprawnych, 10ha łąk, 3ha pastwisk, 45ha lasów, 5ha ogrodu, dróg i podwórzy gospodarczych. Rotmistrz Max Schneider pozostał właścicielem dóbr przynajmniej do 1917 roku. Od około 1905 roku włości dzierżawił Hermann Böhm. W 1917r. majątek Włodowice Dolne należał już do Rudolpha Rösslera ze Ścinawki Górnej Sarny. Pomimo zmiany właściciela Hermann Böhm pozostał dzierżawcą. Przed 1921 rokiem, po śmierci Rudolpha Rösslera posiadłość przejęła Pani Elly Rössler auf Schloss Sachrfeneck. Funkcję jej generalnych pełnomocników pełnili Franz Kasseckert i Alfred Glos. Około 1926 roku właścicielka majątku wyszła za mąż za Alfreda Glosa i zmieniła nazwisko na Elly Glos. W 1930 i 1937 roku jako właściciele majątku Włodowice Dolne wzmiankowani byli prof. Franz Poppler i Pani Eleonore z domu Rössler ze Ścinawki Górnej Sarny (auf Schloss Scharfeneck in Obersteine). Z posiadłością związana była również rodzina Böhm. Pomimo kolejnych zmian właścicieli dzierżawcą do 1926 roku pozostał Hermann Böhm, a w latach 1930-1937 był nim Josef Böhm, Powierzchnia dóbr około 1926 roku spadła do 119ha. W 1937 roku posiadłość liczyła 119ha, w tym 71ha pól uprawnych, 10ha łąk, 5ha pastwisk, 28ha lasów, 2ha ogrodu, 3ha dróg i podwórzy gospodarczych. Po drugiej wojnie światowej majątek przejęło państwo polskie. Dwór wraz z folwarkiem oddano w zarząd Państwowemu Gospodarstwu Rolnemu. W rezydencji urządzono mieszkania dla pracowników przedsiębiorstwa. Dwór był jeszcze zamieszkany w 2002 roku, wiele lat po upadku PGR-u. Obecnie zabytek należący do Agencji Nieruchomości Rolnych stoi pusty i powoli niszczeje. Podobnie zresztą jak położone w jego sąsiedztwie zabudowania gospodarcze dawnej owczarni.
Dwór
Renesansowy dwór został ufundowany w latach dziewięćdziesiątych XVI wieku przez rodzinę von Stillfried. Na przestrzeni kilkuset lat budynek pełnił różne funkcje, był siedzibą kurii miejscowego folwarku, rezydencją, mieszkanie dzierżawców, wreszcie wielorodzinnym budynkiem mieszkalnym. Zabytek przebudowywano zarówno w XIX jak i XX wieku. Dwór murowany z kamienia, potynkowany, założony na planie prostokąta, w części podpiwniczony, dwukondygnacyjny, z poddaszem nakrytym łamanym dachem czterospadowym. Fasada (elewacja południowa) siedmioosiowa, z asymetrycznie usytuowanym głównym wejściem. Elewacja tylna o nieregularnym układzie otworów okiennych, ze śladami po dwóch wykuszach. Elewacje boczne trzyosiowe. W narożniku północno-zachodnim wydatna szkarpa. Elewacje dworu pierwotnie ozdobione boniowaniem, przykrytym kolejnymi warstwami tynku. Obecnie odpadający z nie ogrzewanego budynku tynk odsłania pierwotną dekorację. Okna z kamiennymi obramieniami fasciowym. Układ wnętrz dwutraktowy, z sienią w środku pierwszego traktu, z której można było przejść do trzech pomieszczeń parteru oraz wejść kamiennymi schodami przymurnymi na drugą kondygnację. Część sal w przyziemiu nakryta sklepieniami kolebkowymi z lunetami, na piętrze zastosowano stropy belkowe. Prawdopodobnie w trakcie przebudów znacznym zmianom uległo zadaszenie dworu. Pierwotnie rezydencja mogła posiadać tak typowe dla renesansu szczyty.
Zabytki we Włodowicach
Do rejestru zabytków we Włodowicach nie wpisano żadnego obiektu. Jedynie w ewidencji zabytków znalazły się: kościół filialny p.w. Wniebowzięcia NMP; zespół dworski nr 91: dwór, stodoła, obora; szkoła; kilka domów mieszkalnych, w tym nr 50 – dawny dom fabrykanta, obecnie Biblioteka. Prawdopodobnie tylko w Polsce możliwe jest by dwór pochodzący z XVI wieku nie był wpisany do rejestru zabytków i objęty pełną ochroną konserwatorską. Na losie rezydencji we Włodowicach nie zależy ani władzom samorządowym, ani służbom konserwatorskim. W ten sposób opuszczony dwór, który bez większej szkody przetrwał czterdzieści lat Polski Ludowej został w ostatnich latach skazany na zagładę.
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Włodowic zapewniają autobusy PKS Kłodzko kursujące m.in. z Kłodzka, Nowej Rudy, Radkowa i Wałbrzycha. Najlepsze połączenie jest z Nową Rudą. Do Nowej Rudy można dotrzeć m.in. pociągiem z Wrocławia. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia do węzła Prądy, następnie DK46 do Kłodzka przez Nysę. Z Kłodzka należy wyjechać DK381 (ul. Noworudzka), a następnie za miejscowością Bierkowice skręcić w lewo w DK386 prowadzącą do Ścinawki Średniej. Dalej do Ścinawki Górnej wiedzie DK387. W pobliżu dworu Sarny trzeba skręcić w prawo w DK385 prowadzącą do Nowej Rudy przez Włodowice. Odległość: z Gliwic w jedną stronę około 210km. Zespół dworski dolny (Nieder-Walditz) znajduje się na południowym krańcu Włodowic, jednak ze względu na brak mostów na rzece Włodzicy należy jechać do centrum wioski i tam przejechać na prawy brzeg rzeki, następnie trzeba się skierować w prawo. Na samym końcu bocznej drogi znajdują się zabudowania dworskie. Samochód można zaparkować w bezpośrednim sąsiedztwie rezydencji.
Damian Dąbrowski,
Październik 2013 r., aktualizacja listopad 2014r.