Powiat oleśnicki, gmina Syców
(nazwa niemiecka: Langendorf, Kreis Gross Wartenberg)
Miejscowość składa się z dwóch części: Wielowieś Górna i Środkowa.
Wielowieś Górna
(Ober Langendorf)
Właścicielami majątku w Wielowsi Górnej byli między innymi: von Siegroth (1845r.), porucznik Benno von Berge (1856, 1858r.), Robert Bargander (1861, 1886r.), Reinhold Baumgart (1894, 1902r.). Pomiędzy 1902r. a 1905r. - posiadłość została nabyta przez księcia Gustava Biron von Curland i włączona w skład dóbr wolnego państwa stanowego Syców (Freie Standesherrschaft Wartenberg). Własnością rodu Bironów majątek pozostał do 1945r. Początkowo folwark w Wielowsi Górnej oddawano w dzierżawę. Pierwszym dzierżawcą był jego dotychczasowy właściciel Reinhold Baumgart. Kolejnymi byli: Franz Krieger (1909r.), Ernst Goertz (1912, 1930r.). W 1933r. książę Carl Peter Biron von Curland (ur.1907r.) przekazał majątek w Wielowsi Górnej swojemu młodszemu bratu Friedrichowi Franzowi (ur.1910r.). Friedrich Franz Biron von Curland pozostał właścicielem dóbr do 1945r.
Majątek w Wielowsi Górnej w 1886r. liczył 298ha powierzchni, w tym 240ha pól uprawnych, 20ha łąk, 24ha lasów, 14ha gospodarstwa. W 1937r. jego powierzchnia wynosiła 265,19ha, w tym 201,49ha pól uprawnych, 21,25ha łąk, 29,13ha lasów, 0,5ha stawów, 1,86ha ogrodu, 10,96ha dróg i podwórzy gospodarczych.
Poniżej widokówka przedstawiająca Wielowieś
Źródło: http://sycow.socjum.pl/galeria/foto/8843 (dostęp: 29.04.2012r.)
Dwór w Wielowsi Górnej został wzniesiony w pierwszej połowie XIX w. Rezydencję wzmiankowano wraz z dwoma folwarkami w 1845r. Obecnie istniejące budynek być może wzniesiono na początku XX w. Został on w niewielkim stopniu uszkodzony w końcowej fazie drugiej wojny światowej. Po 1945r. majątek przeszedł na własność państwa polskiego. Folwarkiem zarządzało Państwowe Gospodarstwo Rolne z Sycowa, Zakład Rolny Wielowieś. W wyniku przebudowy na wielorodzinny budynek mieszkalny dwór zatracił cechy stylowe. Obecnie budynek w dalszym ciągu pełni funkcję mieszkalną i można go zobaczyć tylko z zewnątrz. W pobliżu znajdują się nieużytkowane zabudowania pofolwarczne, wśród których wyróżnia się dawna gorzelnia. Do dworu przylega niewielki park.
Wielowieś Środkowa
(Mittel Langendorf)
Właścicielami majątku w Wielowsi Środkowej byli między innymi: Paul Scholz (1845r.), Penke (1856, 1858r.), Starszy Ziemski (Landesältester) von Poser (1861, 1876r.), wdowa Ottilie von Poser- Nädlitz (1886r.), porucznik Karl Müller (właściciel od 1889r., co najmniej do 1909r.), dziedzice Karla Müller, w tym wdowa Pani Elisabeth Müller z domu Leon (1912, 1917r.), Ingeborg Müller z Sycowa (1921, 1926r.). Około 1921r. Ingeborg Müller oddała majątek w Wielowsi Środkowej w dzierżawę Walterowi Scholzowi, który ostatecznie w 1927r. odkupił od niej posiadłość. Walter Scholz pozostał właścicielem dóbr do 1945r.
Majątek w Wielowsi Środkowej w 1886r. liczył 298ha, w tym 252ha pól uprawnych, 17ha łąk, 20ha lasów, 9ha gospodarstwa. W 1937r. jego powierzchnia wynosiła 293,3ha.
Dwór w Wielowsi Środkowej prawdopodobnie wzniesiono w XVIII w. Rezydencję wzmiankowano wraz z dwoma folwarkami w 1845r. W końcowej fazie drugiej wojny światowej dwór został w niewielkim stopniu uszkodzony. Po 1945r. majątek przeszedł na własność państwa polskiego. Folwarkiem zarządzało Państwowe Gospodarstwo Rolne z Sycowa, Zakład Rolny Wielowieś. W czasach Polski Ludowej dwór zamieniono w wielorodzinny budynek mieszkalny pracowników zakładu. Rezydencja została w znacznym stopniu przekształcona i pozbawiona cech stylowych. Obecnie budynek w dalszym ciągu pełni funkcję mieszkalną i można go zobaczyć tylko z zewnątrz. W pobliżu znajdują się nieużytkowane zabudowania pofolwarczne, do dworu przylega niewielki park. Adres: Wielowieś nr 17.
Zabytki w Wielowsi
Do rejestru zabytków w Wielowsi wpisano zespół dworski, Wielowieś Górna: dwór i park (11.05.1992r., nr rej.: 649/A); park dworski, Wielowieś Średnia (29.02.1992r., nr rej.: 648/A); budynki gospodarcze: stajnia-spichrz, obora (21.02.1992r., nr rej.: 646/A).
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Wielowsi zapewniają autobusy PKS kursujące między innymi z Sycowa i Twardogóry. Ze względu na trudności ze znalezieniem przesiadki nie polecam tego typu dojazdu. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia do węzła Przylesie, następnie DK403 i DK39 do Namysłowa przez Brzeg. Z Namysłowa najlepiej wyjechać ul. Sycowską prowadzącą do Smarchowic Małych. Dalej należy kierować się do Sycowa lokalnymi drogami, przez Krzyków, Jakubowice, Idzikowice, Pawłowice Namysłowskie, Dalborowice, Dziadową Kłodę i Ślizów. Z Sycowa trzeba wyjechać DK448 w stronę Milicza. Wielowieś leży przy tej ostatniej trasie. Obydwa dawne majątki położone są na lewo od DK448, Ober Langendorf we wschodniej części miejscowości, a Mittel Langendorf w zachodniej. Odległość: z Gliwic w jedną stronę około 195km. W obydwu miejscach samochód można zaparkować na terenie dawnych folwarków.
Damian Dąbrowski,
Kwiecień 2012 r.