Powiat górowski, gmina Niechlów
(nazwa niemiecka Konradswaldau, Kreis Guhrau)
Zabytki we Wronińcu
Do rejestru zabytków we Wronińcu zostały wpisane: ruina kościoła ewangelickiego (nr rej.: A/1112/815 z 16.12.1960r.), kaplica grobowa rodziny von Hocke (nr rej.: A/1120/1174A z 14.12.1990r.), dwór, nr 59 (nr rej.: A/3718/776 z 5.10.1960r.).
Ponadto w ewidencji zabytków uwzględniono m.in. kolejne zabudowania zespołu dworsko-folwarcznego: stajnie i mieszkania, trzy oficyny mieszkalne (nr 59 a, 59b, 59 e), dwie obory, chlewnię, magazyn, kuźnię oraz park podworski.
Miejscowość wzmiankowano w 1310 roku jako Conradiswalde. W 1791 roku we Wronińcu znajdował się pański pałac, 2 folwarki, probostwo, szkoła, stary kościół, 3 gospodarstwa kmieci, 4 wolnych zagrodników, 16 zagrodników omłockowych, 1 chałupnika. Wzmiankowano także wiatrak, 10 innych gospodarstw, 40 domów i 258 mieszkańców. W 1830 roku w opisie Wronińca wymieniono , 47 domów, 2 folwarki (Górny i Dolny), 315 mieszkańców, w tym 65 katolików, ewangelicką szkołę, gorzelnię, wiatrak. Właścicielem dóbr był baron von Richthofen. W 1845 roku posiadłość należała do Victora Amadeusza hrabiego von Matuschka. We Wronińcu wzmiankowano 47 domów, 2 folwarki, 323 mieszkańców, w tym 62 katolików, ewangelicką szkołę, wiatrak, 3 rzemieślników, 1 handlarza, hodowlę 1069 owiec merynosów oraz 165 sztuk bydła. W 1846 roku włości nabyła rodzina von Unruh. W dokumencie z 1857 roku w opisie miejscowości wspomniano o Heinrichu von Unruh. Z księgi adresowej z 1858 roku wynika, że majątek należał do wdowy von Unruh. W źródłach z lat 1861-1894 wzmiankowano porucznika i starszego ziemskiego Heinricha Ernsta Eugena von Unruh. W 1894 roku dobra miały powierzchnię 503,5ha, w tym 388ha pól uprawnych, 23ha łąk, 84,25ha lasów, 2,6ha stawów, 5,65ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Przy folwarku działała gorzelnia. W 1912 roku właścicielem majątku był Ernst von Unruh. Włości liczyły 524,5ha, w tym 409ha pól uprawnych, 23ha łąk, 84,25ha lasów, 2,6ha stawów, 5,65ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. W dokumentach z lat 1930-1937 jako właściciela dóbr szlacheckich z folwarkiem podano doktor praw Leopold von Unruh, królewskiego pruskiego porucznika w stanie spoczynku, referendarza w stanie spoczynku. W 1937 roku powierzchnia włości wynosiła 483,4ha, w tym 376,3ha pól uprawnych, 23,1ha łąk, 1,1ha wód, 64,5ha lasów, 2ha parku, 3,4ha ogrodu, 0,5ha nieużytków, 9,6ha dróg i szos, 2,9ha podwórzy gospodarczych i innych użytków. Przy folwarku funkcjonowała gorzelnia o mocy produkcyjnej około 67 000 litrów. Gospodarstwo posiadało własny pług parowy, własną wytwórnię światła i siły, udział w cukrowni, mleczarni oraz młynie w Górze. Hodowano czarne bydło nizinne (zarodowe), owce merynosy, świnie niemieckiej rasy szlachetnej. Prowadzono sprzedaż zwierząt hodowlanych, a także uznaną gospodarkę nasienną i uprawę roślin okopowych.
Dwór w I połowie XX wieku
Źródło: https://polska-org.pl/868355,foto.html?idEntity=511621 (dostęp: 29.10.2022r.)
Źródło: https://polska-org.pl/786835,foto.html?idEntity=511621 (dostęp: 29.10.2022r.)
Barokowy dwór z I połowy XVIII wieku. Przebudowany w następnym stuleciu. Budynek murowany na planie czworoboku, podpiwniczony, dwukondygnacyjny, nakryty łamanym dachem czterospadowym. Bryłę od wschodu urozmaica wydatna przybudówka. W narożnikach zastosowano masywne przypory. Główne wejście w fasadzie poprzedzone schodami i niewielkim gankiem filarowym zwieńczonym balkonem. Elewacje dzielone pilastrami, z wydatnym gzymsem wieńczącym. Okna w obramieniach uszatych, między oknami ozdobne płyciny. Układ wnętrz trzytraktowy. Wnętrza niedostępne. W jednym z reprezentacyjnych pomieszczeń znajdował się strop fasetowy z dekoracją sztukatorską, trudno ocenić czy przetrwał do dziś.
Po 1945 roku majątek znalazł się w gestii Państwowego Gospodarstwa Rolnego. W latach 60. XX wieku przebudowano wnętrza i elewacje wschodnią oraz południową. W 1965 roku stan budynku należącego do PGR Naratów oceniano jako dobry. W 1973 roku miał miejsce kolejny remont bieżący. W dworze znajdowały się mieszkania pracowników. Nie uległo to zmianie po przejęciu zabudowań przez Państwowe Przedsiębiorstwo Budownictwa Rolniczego w Wołowie (1977r.). Po likwidacji przedsiębiorstwa w latach 90. XX wieku majątek przeszedł w ręce Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa. Dawna rezydencji została wysiedlona i do dziś pozostaje nieużytkowana. Zabytek choć zabezpieczony przed wejściem osób niepowołanych jednak powoli niszczeje.
Wroniniec położone jest około 10 kilometrów na zachód od Góry. Z miasta powiatowego dojazd DW324 w kierunku Szlichtyngowej. Wspomniana trasa przebiega przez środek Wronińca, zespół dworsko-folwarczny znajduje się na południe od niej. Dokładna lokalizacja dworu:
51.68168504897425, 16.439208027036074
Damian Dąbrowski,
Październik 2022r.
