Powiat wołowski, gmina Brzeg Dolny
(nazwa niemiecka: Reichwald, Kreis Wohlau)
Zabytki w Wałach
Do rejestru zabytków nie wpisano żadnego obiektu w miejscowości. Liczne zabudowania zostały za to ujęte w ewidencji zabytków, m.in. zespół budynków dawnego folwarku oraz dom mieszkalny (nr 10) – dawna siedziba sołtysów.
Historię majątku w Wałach przedstawiono w książce
Miejscowość należała do zakonu cystersów z Lubiąża, następnie weszła w skład domeny królewskiej. W 1830 i 1845 roku w Wałach wzmiankowano dominialny folwark oraz wolne sołectwo. Sołectwo było własnością rodziny Nagel. W źródłach z XX wieku majątków nie wymieniano, zapewne zostały rozparcelowane, a tzw. resztówki miały niewielką powierzchnię. Na przedwojennej widokówce z miejscowości znajdują się fotografie leśniczówki i budynku podpisanego jako pałac. Historia miejscowości pokazuje, że nie było w niej dóbr rycerskich, a budynek określony mianem pałacu to jedynie siedziba wolnych sołtysów. Sołtysówka istnieje do dzisiaj. Budynek jest znacznie przekształcony, pełni funkcje mieszkalne, jest własnością kilku rodzin. Obok dworu rośnie imponujący platan klonolistny, być może pozostałość po niewielkim parku lub ogrodzie. Naprzeciw siedziby sołtysa dawne budynki gospodarcze, znacznie przekształcone, oraz budynki mieszkalne pracowników folwarku.
Sołtysówka opisana jako pałac na fotografii sprzed 1945 roku
Źródło: https://polska-org.pl/724050,foto.html?idEntity=5882701 (dostęp: 10.07.2024r.)
Wały położone są około 15 kilometrów na południowy-wschód od Wołowa. Z miasta powiatowego dojazd DW343 do Brzegu Dolnego i dalej DW341 w kierunku Urazu. Wały znajdują się na południe od tej ostatniej trasy, a bardzo blisko miejscowości przepływa Odra. W wiosce urządzono kąpielisko i ośrodek wypoczynkowy. Dawny folwark wraz z siedzibą sołtysa położony jest w zachodniej części miejscowości.
Dokładna lokalizacja sołtysówki:
51.26272193160113, 16.774309083387084
Damian Dąbrowski,
Lipiec 2024r.
