Powiat średzki, gmina Miękinia
(nazwa niemiecka Saabor, Kreis Neumarkt)
Zabytki w Zaborze Wielkim
Do rejestru zabytków nie został wpisany żaden obiekt w Zaborze Wielkim.
W ewidencji zabytków uwzględniono cmentarz katolicki na zachód od wsi, dom ludowy (obecnie mieszkalny nr 2/3), budynek gospodarczy (nr 2/3), dom mieszkalny i budynek mieszkalny (nr 23).
Miejscowość wzmiankowano w 1318 roku jako Sabor, w 1361 roku jako Zabor. W 1648 roku osadę zakupiło kolegium jezuickie we Wrocławiu. W rękach zakonu dobra wraz z pobliskim Zaborem Małym i Lubiatowem pozostały do 1787 roku. Następnie wchodziły w skład królewskiej domeny. W 1830 roku Zabór Wielki składał się z 30 domów i folwarku. W miejscowości wzmiankowano 199 mieszkańców, w tym 49 ewangelików, wiatrak oraz cegielnię. W Zaborze Małym znajdowało się 10 domów, zamieszkałych przez 43 osoby, w tym 7 wyznania ewangelickiego. Z kolei w opisie Lubiatowa wymieniono 11 domów, folwark, 112 mieszkańców, w tym 36 ewangelików. W 1845 roku wzmiankowano folwark zarówno w Zaborze Wielkim jak i Małym. Obydwa folwarki dzierżawił Rimkau. W Zaborze Wielkim znajdowała się znaczna hodowla bydła i owiec. Dobra pozostały częścią królewskiej, a następnie państwowej domeny do lat 30. XX wieku. W latach 1872-1876 dzierżawca Boeck mieszkał w Zaborze Wielkim. W 1886 roku majątki dzierżawił Robert Zirpel ze Szczodrowic w powiecie strzelińskim. W latach 1894-1902 kolejnym dzierżawcą był Robert Rother. W tym czasie włości liczyły 474,3ha, m.in. 421ha pól uprawnych, 22,3ha łąk, 2,5ha pastwisk, 4,8ha ogrodu, 1,5ha lasów, 22,2ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. W jego imieniu folwarkami zarządzał administrator Max Zirpel. W latach 1909-1926 Max Zirpel był następnym dzierżawcą. W 1926 roku posiadłość Zabór Wielki miała powierzchnię 462ha, w tym 393ha pól uprawnych, 20ha łąk, 30ha lasów, 23ha pastwisk, 2ha wód, 3ha lasu, 1ha parku, 5ha ogrodu, 16ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. W 1930 roku dzierżawcami dóbr Zabór Wielki, Zabór Mały oraz Lubiatów byli spadkobiercy Maxa Zirpla.
Siedziba dzierżawców określana jako pałac w I połowie XX wieku
Źródło: https://polska-org.pl/7444624,foto.html?idEntity=6097489 (dostęp: 25.07.2022r.)
Siedziba dzierżawców była budynkiem murowanym, parterowym, założonym na planie prostokąta, podpiwniczonym, parterowym, z częściowo użytkowym poddaszem, nakrytym dachem dwuspadowym. Ozdobą budynku był poprzedzony schodami ganek, który mieścił główne wejście. Ponad nim znajdowała się wystawka zamknięta trójkątnym przyczółkiem. Uroku budynkowi nadawała winna latorośl pnąca się po jego elewacjach. Dom dzierżawców otaczał park z ogrodem, co nadawało obiektowi pański charakter. Z tego względu budynek rozebrany po 1945 roku bywa określany jako dwór. Obecnie jedyną pozostałością po dawnym majątku jest zaniedbany, zdziczały park.
Zabór Wielki położony jest około 15 kilometrów na północny-wschód od Środy Śląskiej. Dojazd z miasta powiatowego drogą lokalną przez Szczepanów, Kobylniki i Lubiatów. Dawny majątek znajdował się we wschodniej części Zabora Wielkiego.
Przypuszczalna lokalizacja siedziby dzierżawcy:
51.21328030690713, 16.729940357886257
Damian Dąbrowski,
Luty 2022r.
Budynek świetlicy z 1906 roku oraz park w Zaborze Wielkim
Zabudowania folwarku w Lubiatowie wchodzącego w skład dóbr dzierżawców z Zabora Wielkiego
