Powiat górowski, gmina Wąsosz
(nazwa niemiecka Leubel, Kreis Wohlau)
Zabytki w Lubielu
Do rejestru zabytków nie wpisano żadnego obiektu w Lubielu.
W ewidencji zabytków uwzględniono m.in. liczne zabudowania zespołu folwarcznego: dom mieszkalny nr 72 c i d, stajnię z oborą, oborę, cielętnik, spichlerz, magazyn i spichlerz, dwie stodoły, park podworski.
W 1670 roku właścicielem miejscowości został pułkownik Johann Adam von Garnier. W kolejnych latach nabył on liczne włości położone wokół Głębowic w okolicach Wołowa. Jako swoją siedzibę wybrał jednak rezydencję w Lubielu. Johann Adam von Garnier zmarł w 1677 roku, a wszystkie majątki odziedziczył jego bratanek Leopold Heinrich junior baron von Garnier. W 1721 roku Leopold Heinrich zmarł bezpotomnie. Dobra Garnierów przeszły na własność zakonu jezuitów z Wrocławia. Po kasacie zakonu jezuitów w Królestwie Prus zostały przejęte przez państwo. W 1787 roku w Lubielu znajdowały się 2 szkoły, 21 gospodarstw kmieci, 39 zagrodników, 7 chałupników, 2 domy gminne. W sumie wieś liczyła 73 domów i 525 mieszkańców. W 1788 roku majątek nabył hrabia Rzeszy Bernhard Gustav von Rödern. W 1807 roku po śmierci ojca dobra wokół Głębowic i Lubiel otrzymał w spadku syn Erdmann hrabia von Rödern. W 1830 roku w Lubielu wzmiankowano 66 domów, folwark w wiosce oraz folwark Schanzvorwerk, dziedziczne sołectwo, 538 mieszkańców, w tym 65 katolików, ewangelicką szkołę, katolicką kaplicę i szkołę, wiatrak, gorzelnię. Część wsi była kolonia Czaple (Tschipkey). W 1842 roku wszystkie majątki od hrabiego Erdmanna von Rödern odkupił Carl hrabia von Pourtalès (ur.1810r., zm.1871r.). W 1845 roku w opisie Lubielu wymieniono 80 domów, folwark, wolne sołectwo, 553 mieszkańców, w tym 125 katolików, ewangelicką szkołę, katolicką szkołę, hodowlę 900 merynosów oraz 344 sztuk bydła, 2 wiatraki, 8 handlarzy, gorzelnię. W skład wsi wchodziły folwark Schanzvorwerk i kolonia Czaple (Tschipkey). W 1871 roku majątek otrzymał w spadku hrabia James von Pourtalès (ur.1853r., zm.1908r.), syn Carla. Pod jego rządami majątek w Lubielu oddawany był w dzierżawę. W latach 1872-1876 dzierżawcą był Lucke. W 1894 roku dobra rycerskie Lubiel z folwarkiem Czaple liczyły 496,26ha, w tym 289,3ha pól uprawnych, 143,85ha łąk, 23,65ha pastwisk, 17,97ha lasów, 21,5ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. W gospodarstwie działała gorzelnia. W 1898 roku ze wszystkich posiadanych majątków hrabia James von Pourtalès utworzył majorat, który dziesięć lat później odziedziczył francuski rotmistrz Paul hrabia von Pourtalès. W 1912 roku majątek Lubiel i folwark Czaple miały powierzchnię 496,27ha, w tym 289,3ha pól uprawnych, 143,85ha łąk, 23,65ha pastwisk, 17,97ha lasów, 21,5ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Dzierżawił je Adolf Siegroth. Około 1921 roku właścicielem włości został Jego Ekscelencja Friedrich hrabia von Pourtalès. Rozwiązał on majorat i utworzył Państwo Stanowe Głębowice oraz fundację hrabiego Jamesa von Pourtalès do wspierania kolonizacji. Majątek Lubiel z folwarkiem Czaple weszły w skład fundacji i w latach 1921-1930 znajdowały się pod opieką radcy sądowego Friedlaendera z Wrocławia. W 1937 roku włościami fundacji hrabiego Jamesa von Pourtalès administrował dr Bruschwitz z Wrocławia. Dobra rycerskie Lubiel z folwarkiem Czaple liczyły 479ha, w tym 308ha pól uprawnych, 106,5ha łąk, 15ha pastwisk, 18ha lasów, 31,5ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. W majątku działała gorzelnia i kolejka polna. Hodowano czarne bydło fryzyjskie. Specjalizowano się w gospodarce nasiennej, w tym uprawie kartofli sadzeniaków.
Pałac na początku XX wieku
Źródło: https://polska-org.pl/5424793,foto.html?idEntity=6514880 (dostęp: 30.10.2022r.)
Rezydencja w Lubielu była wzmiankowana już w XVII wieku. Losy pałacu nie są jasne. Majątek przez kilka wieków był związany z dobrami w Głębowicach, w których znajdowała się siedziba właścicieli. Pałac o cechach klasycystycznych znany z przedwojennych widokówek z miejscowości powstał zapewne w XIX wieku. Być może pełnił funkcję siedziby dzierżawców i inspektorów zarządzających majątkiem. Był budynkiem założonym na planie prostokąta, dwukondygnacyjnym, nakrytym dachem dwuspadowym. W centralnej części fasady znajdował się trzyosiowy ryzalit zamknięty trójkątnym naczółkiem. Elewacje dzieliły gzymsy: kordonowy i wieńczący, okna ozdabiały opaski i odcinkowe nadokienniki. Po 1945 roku na bazie majątku utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne. Pałac początkowo był wykorzystywano jako budynek mieszkalny dla pracowników przedsiębiorstwa. Brak bieżących remontów sprawił, że budynek nie przetrwał długo. Według relacji mieszkańców został rozebrany w latach 50. lub 60. XX wieku. Zniszczona została również gorzelnia znajdująca się w pobliżu rezydencji. Do dziś przetrwała za to większość zabudowań dawnego folwarku. Obecnie w miejscu pałacu znajduje się plac zabaw. Kilka starszych drzew pozostaje marną pozostałością parku.
Lubiel położony jest około 30 kilometrów na południowy-wschód od Góry. Z miasta powiatowego dojazd DW324 do Kłody Górowskiej, dalej lokalną drogą przez Ślubów, Cieszkowice do Wąsosza. Z Wąsosza bocznymi drogami przez Płoski i Ostrawę. Zespół pałacowo-folwarczny znajduje się w zachodniej części Lubiela, w pobliżu głównej ulicy w miejscowości.
Przybliżona lokalizacja nieistniejącego pałacu:
51.49414918566076, 16.748952273658468
Damian Dąbrowski,
Październik 2022r.
