Powiat górowski, gmina Wąsosz
(nazwa niemiecka Kutscheborwitz, Kreis Wohlau, następnie Birkenhöhe, Kreis Guhrau)
Zabytki w Chocieborowicach
Do rejestru zabytków w Chocieborowicach zostały wpisane: dwór, oficyna dworska nr 31, relikt parku podworskiego (wszystko pod nr rej.: A/3734/1459 z 22.09.1993r.).
Ponadto w ewidencji zabytków uwzględniono m.in. kolejne zabudowania zespołu dworsko-folwarcznego: oficyna folwarczna (wg wpisu nr 47, obecnie nr 49), dawna obora zmieniona w owczarnię, dawny spichlerz zmieniony w owczarnię i magazyn, budynek gospodarczy, stodoła, gorzelnia przekształcona w rzeźnię.
Miejscowość wzmiankowano po raz pierwszy w 1301 roku jako Choceborowitz. W 1687 roku majątek w Chocieborowicach należał do Hansa Georga von Pogrell. W 1787 roku w miejscowości znajdował się pański folwark, szkoła, 24 gospodarstwa zagrodników, wiatrak, 2 domy gminne. Częścią wsi był folwark Waldvorwerk. Chocieborowice liczyły 245 mieszkańców. Właścicielem dóbr byli spadkobiercy majora von Seidel. W 1830 roku majątek znajdował się w rękach porucznika Wilhelma Bernharda Adolpha von Rieben. W opisie Chocieborowic wymieniono 39 domów, pałac z folwarkiem, kolejny folwark poza wsią zwany Waldvorwerk, 298 mieszkańców, w tym 3 katolików, ewangelicką szkołę, wiatrak, browar i gorzelnię. W 1845 roku w Chocieborowicach wzmiankowano 39 domów, pałac z folwarkiem, 264 mieszkańców, w tym 8 katolików, ewangelicką szkołę, hodowlę 650 owiec merynosów, wiatrak, 3 rzemieślników, 4 kupców, browar i gorzelnię. Częścią wsi pozostawał folwark Waldvorwerk. Włości nadal należały do starszego ziemskiego Adolph von Rieben. Posiadał on też majątek w pobliskim Kowalewie. Major w stanie spoczynku Wilhelm Bernhard Adolph von Rieben, był wzmiankowany w księgach adresowych do 1861 roku. Dobra pozostały w jego rękach zapewne do śmierci w 1865 roku. Następnie nabył je dr Max Kühne, wzmiankowany w Chocieborowicach do 1876 roku. W 1879 roku posiadłość kupił Karl Friese. W 1894 roku jego majątek liczył 522ha, w tym 336ha pól uprawnych, 66ha łąk, 13ha pastwisk, 90ha lasów, 2ha stawów, 15ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Przy folwarku działała gorzelnia. Karl Friese zmarł około 1898 roku. Włości odziedziczył Wilhelm Friese, wymieniony w dokumencie z 1902 roku. W 1905 roku właścicielką dóbr rycerskich z folwarkami Waldvorwerk i Schäferberg była wdowa Marie Friese. Po 1909 roku od wdowy włości odkupił porucznik Arthur Weissleder. Kapitan w stanie spoczynku Arthur Weissleder pozostał właścicielem dóbr do około 1921 roku. Włości miały powierzchnię 522ha, w tym 336ha pól uprawnych, 56ha łąk, 120ha lasu, 2ha stawów, 5ha parku i ogrodu, 3ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Przed 1926 rokiem posiadłość nabyło Niemieckie Towarzystwo Kolonizacji Wewnętrznej z Berlina (Berlin-Dahlem, Drosselweg 1). W kolejnych latach rozpoczęto parcelację gruntów. Między 1930 a 1937 rokiem jako właściciela tzw. resztówki wymieniano kapitana Kurta Schilke. Jego majątek liczył 266,5ha, w tym 155,4ha pól uprawnych, 32ha łąk i pastwisk, 73,4ha lasu, 1,7ha wód, 4ha ogrodu, dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. W gospodarstwie w dalszym ciągu działała gorzelnia.
Dwór w I połowie XX wieku
Źródło: https://polska-org.pl/6898348,foto.html?idEntity=564199 (dostęp: 20.11.2022r.)
Źródło: https://polska-org.pl/6898356,foto.html?idEntity=564199 (dostęp: 20.11.2022r.)
Dwór powstał około 1776 roku dla rodziny von Seidel. W XIX wieku przebudowany i powiększony. Murowany na planie prostokąta, wysoko podpiwniczony, parterowy, z użytkowym poddaszem, nakrytym łamanym dachem z naczółkami. Główne wejście na osi fasady, w centralnym piętrowym pozornym ryzalicie zamkniętym trójkątnym przyczółkiem. W elewacji tylnej centralny pozorny pseudoryzalit poprzedzony parterową przybudówką i rozbudowanymi schodami z tarasem. Elewacje uproszczone, zachowały jedynie wydatny gzyms wieńczący i gzyms kordonowy między kondygnacjami. Układ wnętrz dwutraktowy z sienią i klatką schodową na osi. Fasadą dwór skierowany jest na dziedziniec folwarczny. Wokół niego zachowane zabudowania dawnej gorzelni, budynki gospodarcze i oficyna. Za rezydencją niewielka pozostałość parku. Drugą wojnę światową dwór przetrwał bez uszkodzeń. W czasach Polski Ludowej zabytek zmieniono w wielorodzinny budynek mieszkalny. W latach 1984-1985 dwór był remontowany. Obecnie w dalszym ciągu pełni funkcję mieszkalną i można go zobaczyć z zewnątrz.
Chocieborowice położone są nieco ponad 20 kilometrów na południowy-wschód od Góry. Z miasta powiatowego dojazd drogami lokalnymi do Wąsosza, następnie DK36 w kierunku Wińska. Chocieborowice znajdują się na zachód od tej ostatniej trasy, tuż za Wąsoszem. Zespół dworsko-folwarczny położony jest w środku Chocieborowic, przy głównej ulicy.
Dokładna lokalizacja dworu:
51.535262492985126, 16.647882008884125
Damian Dąbrowski,
Listopad 2022r.
