Powiat górowski, gmina Wąsosz
(nazwa niemiecka Wikoline, Kreis Guhrau)
Zabytki w Wilkinie
Do rejestru zabytków w Wiklinie zostały wpisane: pałac (nr rej.: A/3743/1956 z 25.03.1969r.), park pałacowy (nr rej.: A/3744/1343 z 15.12.1992r.), zespół folwarczny (nr rej.: A/3744/1343 z 15.12.1992r.). Ponadto w ewidencji zabytków uwzględniono m.in. kolejne zabudowania zespołu pałacowo-folwarcznego: trzy domy mieszkalne, stajnia (obecnie magazyn), magazyn i spichlerz, stajnia i stodoła.
Wiklinę wzmiankowano w 1488 roku jako Wyclyn. W XVII wieku wieś należała do rodu von Luck. Około 1636 roku Maria von Luck została żoną Hansa juniora von Pannwitz (ur. 1602r., zm. 1660r.) z Piskorzyny. Wniosła mu w wianie posiadłość w Wiklinie. W 1787 roku miejscowość składała się z dwóch działów. W części Górnej wzmiankowano pałac, folwark, 13 gospodarstw zagrodniczych, 1 chałupnicze, dom gminny oraz wiatrak. W części Dolnej znajdował się kolejny folwark, 10 gospodarstw zagrodniczych i dwa chałupnicze. Cała wieś liczyła 202 mieszkańców. Jej właścicielem był von Thierheim. Od 1814 roku posiadłość należała do rodziny Frank. W 1830 roku znajdowała się w rękach dyrektora Franka z Rawicza. W opisie Wikliny Dolnej i Górnej wymieniono 31 domów, 2 folwarki, 210 mieszkańców, w tym 8 katolików, gorzelnię, browar, wiatrak. W skład osady wchodził także folwark Waldvorwerk. W 1845 roku właścicielem dóbr był referendarz Frank. W Wiklinie znajdowały się 34 domy, 2 folwarki, wiatrak, browar, gorzelnia oraz folwark Waldvorwerk. Wieś złożona z dwóch działów (Dolnego i Górnego) liczyła w sumie 256 mieszkańców, w tym 10 katolików. W latach 1856-1861 w Wiklinie wzmiankowano starszego ziemskiego Eduarda Heinricha Franka. Zmarł on przed 1866 rokiem, a włości otrzymała w spadku wdowa po nim Pani Auguste Dorothea Frank, z domu Noebel. W jej rękach majątek pozostał przynajmniej do 1876 roku. W 1886 roku właścicielem włości był Hugo Frank. Zmarł on przed 1894 rokiem, kiedy to jako w kolejnej księdze adresowej jako posiadaczkę majątku wymieniono wdowę Panią kapitanową Elise Frank. Dobra liczyły 492ha, w tym 240ha pól uprawnych, 24ha łąk, 10ha pastwisk, 208ha lasu, 10ha gospodarstwa. Przy folwarku działała gorzelnia. Bardzo ciekawą postacią był brat Hugo Franka – Hermann Heinrich Frank (ur. 1853r., zm.1916r.). Ukończył on studia prawnicze na Uniwersytetach w Getyndze i Berlinie. Pracował w pruskiej służbie sądowniczej i administracyjnej. Następnie w Lipsku studiował orientalistykę, z której napisał doktorat. Od 1885 roku był pracownikiem niemieckiej służby zagranicznej. Pracował jako dyplomata w placówkach w Teheranie, Bejrucie, Fiume i Stambule. W 1901 roku przeszedł na emeryturę. Koniec życia spędził w Portugalii i Batawii. Zmarł w 1916 roku na Jawie. W majątku w Wiklinie do 1917 roku wzmiankowano wdowę kapitanową Elise Frank. Przed 1921 rokiem właścicielem posiadłości został konsul Wolfgang Frank (ur. 1871r., zm.1953 r.), syn radcy Felixa Franka i Marthy z domu Nitschke. Wolfgang Frank ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie Wrocławskim. Wstąpił do pruskiej służby sądowniczej i zdał egzamin na asesora. Następnie studiował we Frankfurcie nad Menem. Śladem stryja Hermanna Heinricha podjął służbę w niemieckiej dyplomacji. Pracował w placówkach w Londynie, w Afryce Południowej (Kapsztad, Johannesburg, Pretoria), w Ameryce Południowej (Asunción w Paragwaju). W 1923 roku został konsulem generalnym w Katowicach. W latach 1925-1928 był niemieckim ambasadorem w Rewalu (Tallin, stolica Estonii). Ostatecznie na emeryturę przeszedł w 1933 roku i osiadł w swojej posiadłości w Wiklinie. Podczas nieobecności Wolfganga Franka majątkiem zajmował się administrator Walter Borschdorf, wzmiankowany w dokumentach z lat 1921-1930. W 1937 roku dobra rycerskie Wiklina należące do Wolfganga Franka miały powierzchnię 343,04ha, w tym 181ha pól uprawnych, 2,47ha łąk, 13,6ha pastwisk, 124,37ha lasu, 7,5ha parku, 1,5ha ogrodu, 1,4ha wody, 11,2ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Folwark prowadził inspektor Paul Steiner. Przy gospodarstwie działała gorzelnia.
Pałac i park w Wiklinie na początku XX wieku
Źródło: https://polska-org.pl/3609513,foto.html?idEntity=513253 (dostęp: 27.12.2023r.)
Po drugiej wojnie światowej posiadłość została znacjonalizowana. Do 1950 roku należała do Państwowego Funduszu Ziemi. Następnie majątek przekazano Przedsiębiorstwu Produkcji Leśnej „Las” z Wrocławia, które utworzyło Gospodarstwo Plantacyjne w Wiklinie. W pałacu urządzono mieszkania pracowników oraz biura przedsiębiorstwa. W 1977 roku właścicielem zabudowań były Wrocławskie Zakłady Wikliniarskie Przemysłu Terenowego. Obecnie zespół pałacowo-folwarczny jest własnością prywatną.
Klasycystyczny pałac został zbudowany pod koniec XVIII wieku. Rezydencję kilkukrotnie przebudowywano. Pałac wzniesiony na rzucie prostokąta, podpiwniczony, parterowy, z użytkowym poddaszem nakrytym dachem mansardowym. Budynek o konstrukcji mieszanej, murowany z cegły, z szachulcowymi ścianami wewnętrznymi drugiej kondygnacji. W dłuższych elewacjach centralne piętrowe ryzality. Na osi fasady główne wejście ozdobione portalem i poprzedzone tarasem ze schodami. Ryzalit wieńczy szczyt z tarczą zegara. Elewacje zdegradowane, zachowały ślady pierwotnych zdobień: podziałów za pomocą gzymsów i boniowanych lizen, opasek uszakowych wokół okien, nadokienników i podokienników z festonami. Układ wnętrz trzytraktowy. W piwnicach sklepienia kolebkowe, w pozostałych pomieszczeniach stropy drewniane z podsufitką. We wnętrzach znajdowała się dekoracja z I ćwierćwiecza XIX wieku: iluzjonistyczne malowidła ścienne, piece kaflowe, w sieni murowany kominek z klasycystyczną dekoracją stiukową. Pałac już w 1965 roku był częściowo zdewastowany, miał uszkodzony dach, zniszczoną stolarkę oraz podłogi, jeden ze stropów groził zawaleniem. W 1977 roku stan zabytku był zły. Odnotowano ubytki w poszyciu dachu, więźba dachowa była zbutwiała, stropy pierwszej i drugiej kondygnacji zawalone. W 1991 roku stan pałacu określono jako katastrofalny. Po 1945 roku budynek nigdy nie był remontowany. Prywatny właściciel zabezpieczył zabytek przed wejściem osób niepowołanych. Dokonał również prowizorycznych zabezpieczeń dachu. Większe prace remontowe w zrujnowanym pałacu nie są prowadzone.
Przed fasadą pałacu rozciąga się prostokątny majdan, częściowo otoczony przez pofolwarczne zabudowania gospodarcze i mieszkalne. Do rezydencji przylega rozległy lecz zaniedbany park krajobrazowy. W parku znajdują się zamulone stawy oraz zdewastowany cmentarz rodowy. W drzewostanie dominują rodzime gatunki liściaste: dęby, buki, klony, graby, olchy, topole, lipy oraz jesiony. Z drzew iglastych odnotowano świerk pospolity, sosnę czarną i wejmutkę, świerk srebrzysty, żywotnik zachodni. Z ciekawszych okazów warto wymienić kasztanowce, dęby czerwone i piramidalne.
Wiklina położona jest około 18 kilometrów na południowy-wschód od Góry. Z miasta powiatowego najszybszy dojazd DW324 do Rudnej Wielkiej i dalej lokalną drogą przez Rudną Małą i Czarnoborsko. Zespół pałacowo-folwarczny z parkiem znajdują się w zachodniej części Wikliny.
Dokładna lokalizacja pałacu:
51.60140168875673, 16.724303524579817
Damian Dąbrowski,
Grudzień 2023r.
