Powiat górowski, gmina Góra
(nazwa niemiecka Logischen, Kreis Guhrau)
Zabytki w Łagiszynie
Do rejestru zabytków nie wpisano żadnego obiektu w Łagiszynie. W ewidencji zabytków uwzględniono cmentarz poewangelicki na południowo-wschodnim krańcu wsi oraz zespół pałacowy: bramę do parku pałacowego oraz stodołę.
Miejscowość wzmiankowano po raz pierwszy w 1310 roku. W 1791 roku Łagiszyn dzielił się na dwa działy. W Łagiszynie Górnym znajdowała się pańska siedziba, folwark, wiatrak, gospodarstwa 9 zagrodników, 12 chałupników, 3 inne budynki. W sumie wieś liczyła 26 domostw i 128 mieszkańców. Właścicielem dóbr był doktor Knoll. W Łagiszynie Dolnym wzmiankowano pańską siedzibę, folwark, 9 zagrodników, 1 chałupnik, wiatrak oraz jeszcze jeden budynek. Ogólnie miejscowość składała się z 15 domostw i liczyła 71 mieszkańców. Właścicielką majątku rycerskiego była Pani Richter. W 1830 roku obydwie części miejscowości znajdowały się w rękach rotmistrza von Haugwitz. Od tego momentu cały Łagiszyn pozostawał w rękach jednego właściciela. W wiosce znajdowały się 44 domy, 2 folwarki, browar, gorzelnia, 2 wiatraki. Łagiszyn zamieszkiwały 232 osoby, w tym 9 wyznania katolickiego. W 1842 roku włości nabył za 38 000 talarów reńskich B. Ulm. W rękach jego rodziny dobra pozostały do 1945 roku. W 1845 roku w Łagiszynie wzmiankowano 44 domy, 2 folwarki, 216 mieszkańców, w tym 12 katolików, hodowlę owiec merynosów, 2 wiatraki, browar, oraz gorzelnię. Według ksiąg adresowych z lat 1872-1905 właścicielem posiadłości był Hermann Ulm. W 1894 roku majątek liczył 291ha, w tym 235ha pól uprawnych, 15ha łąk, 26ha lasu, 5ha pastwisk, 11ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Przed 1909 rokiem dobra otrzymał w spadku porucznik Conrad Ulm. Jego włości miały powierzchnię 291,5ha, w tym 235,5ha pól uprawnych, 15ha łąk, 26ha lasu, 5ha pastwisk, 11ha gospodarstwa. Conrad Ulm po raz ostatni został wymieniony w dokumentach w 1921 roku. W 1926 roku dobra znajdowały się już w rękach wdowy po nim Pani Christy Ulm, z domu von Katzler. W tym czasie majątek liczył 281,5ha: 221,7ha pól uprawnych, 18ha łąk, 2,7ha parku i wody, 28ha lasu, 11,1ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. W posiadaniu Pani Christy Ulm włości pozostawały również w 1937 roku. Ich powierzchnia wynosiła wtedy 257,4ha, w tym 198,1ha pól uprawnych, 12,5ha łąk, 5ha pastwisk, 2,7ha parku i wody, 28ha lasu, 11,1ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków.
Pałac na widokówkach z I połowy XX wieku
Źródło: https://polska-org.pl/760008,foto.html?idEntity=536342 (dostęp: 16.06.2024r.)
Źródło: https://polska-org.pl/5902932,foto.html?idEntity=536342 (dostęp: 16.06.2024r.)
Pod koniec XVIII wieku Łagiszyn dzielił się na dwa działy i posiadał dwie rezydencje. Jedna z nich została rozebrana w nieznanych okolicznościach już w dziewiętnastym stuleciu, po połączeniu miejscowości w rękach jednego właściciela. Druga przetrwała znacznie dłużej i jej wygląd znamy dzięki zachowanym fotografiom z I połowy XX wieku. Pałac był budynkiem murowanym, założonym na planie litery „C”, podpiwniczonym, dwukondygnacyjnym, nakrytym wysokim dachem czterospadowym. Rezydencja składała się z korpusu i dwóch bocznych skrzydeł. Na osi korpusu znajdowało się główne wejście zaakcentowane pozornym ryzalitem zwieńczonym trójkątnym naczółkiem i poprzedzone gankiem ze schodami. Elewacje posiadały skromne zdobienia: opaski wokół okien i wydatny gzyms wieńczący.
Pałac prawdopodobnie został uszkodzony w czasie II wojny światowej. W czasach Polski Ludowej nieremontowany, nieużytkowany, rozebrany na materiał budowlany. Obecnie śladem po przedwojennym majątku jest murowane ogrodzenie z bramami oraz zabudowania mieszkalne i gospodarcze dawnego folwarku.
Łagiszyn położony jest około 11 kilometrów na północny-zachód od Góry. Dojazd DW 323 do Sławęcic i dalej drogą lokalną przez Polanowo. Pozostałości zespołu pałacowo-folwarcznego znajdują się w centrum Łagiszyna, przy głównej drodze przecinającej miejscowość.
Przybliżona lokalizacja nieistniejącego pałacu:
51.733270868367924, 16.487758304561442
Damian Dąbrowski,
Czerwiec 2024r.
