Powiat jaworski, gmina Bolków
(nazwa niemiecka: Schweinhaus, Kreis Bolkenhain)
Rys historyczny i stan obecny
Początki osadnictwa na terenie miejscowości sięgają X wieku. W Kronice Kosmasa pod 1108 rokiem po raz pierwszy pojawiła się wzmianka o grodzie kasztelańskim w Świnach. Pomiędzy 1245 a 1277 r. siedziba kasztelanii została przeniesiona do pobliskiego Bolkowa, a książęca warownia w Świnach przeszła w ręce rodu Świnków. Rodzina Świnków, od XV w. używająca nazwiska Schweinichen, posiadała zamek aż do 1702 roku. Czasy jej rządów to okres największej świetności warowni, rozbudowywanej przez kolejnych członków rodu. Około połowy XIV wieku wzniesiono potężną wielopiętrową wieżę. W piętnastym stuleciu Guncelin von Schweininchen zbudował na terenie zamku nowy dwuszczytowy dom mieszkalny oraz bramę od strony południowo-wschodniej. W szesnastym wieku kolejne przebudowy warowni przeprowadzili Burgmann i Jan von Schweinichen. W latach dwudziestych siedemnastego stulecia Jan Zygmunt von Schweininchen przekształcił zamek w renesansową rezydencję. Podczas tej przebudowy powiększono przedzamcze, zamek otoczono nowymi fortyfikacjami z pięciobocznym bastionem i murami kurtynowymi. Na terenie warowni wzniesiono budynek z kolistymi wieżami na narożach, poprzedzony fosą ponad którą przerzucono most zwodzony. Po śmierci Jerzego Ernesta von Schweininchen w 1702 r. ostatecznie dopiero w 1713 r. majątek z zamkiem przejął zięć zmarłego, Sebastian Henryk von Schweinitz. W posiadaniu rodziny von Schweinitz warownia pozostała do 1769 roku, kiedy to zamek zdewastowany przez oddziały rosyjskie podczas wojny siedmioletniej, sprzedano na licytacji hrabiemu Janowi Henrykowi von Churschwandt. Nowy właściciel nie podjął jednak trudu odbudowy i odtąd rezydencja w Świnach nie była zamieszkiwana. Zaniedbany zamek powoli zmieniał się w ruinę. Po śmierci Jana Henryka von Churschwandta majątek otrzymała wdowa po nim, a następnie jej córka z drugiego małżeństwa Teresa von Schlabrendorff. Dzięki małżeństwu dobra przeszły w ręce rodziny hrabiów von Hoyos-Sprintzenstein. Rodzina von Hoyos-Sprintzenstein przez długi czas nieinteresowana się losem zamku, uszkodzonego przez huragan 1868 r. i pożar w 1876 r. Dopiero w pierwszej połowie XX w. odgruzowano mury i zabezpieczono ruiny warowni przed dalszym zniszczeniem. W 1941 r. rodzina von Hoyos-Sprintzenstein została zmuszona do sprzedaży zamku III Rzeszy. Rok później władze państwowe przekazały ruiny wojsku, które umieściło w nich magazyn dla fabryk z pobliskiego Bolkowa. Po drugiej wojnie światowej, zwłaszcza w latach sześćdziesiątych XX w. prowadzono kolejne prace zabezpieczające przy ruinach, między innymi wieżę mieszkalną nakryto dachem. Od 1991 r. zamek w Świnach jest własnością prywatną. Zabytek można zwiedzać za niewielką opłatą. Obecny właściciel obiektu planuje jego pełną odbudowę.
Zabytki w Świnach
Do rejestru zabytków w Świnach wpisano: kościół filialny p.w. św. Mikołaja (23.12.1960 r., nr rej.: 825); nieczynny przykościelny cmentarz (8.12.1989 r., nr rej.: 990/J); ruiny zamku (13.11.1956 r., nr rej.: 345).
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Świn zapewniają między innymi autobusy PKS kursująca z Jaworu do Bolkowa. Podróżującym z Górnego Śląska polecam dojazd przez Jawor, do miasta można dojechać autobusem z przesiadką we Wrocławiu lub Legnicy. Wybierającym dojazd własnym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Legnicy do węzła Kostomłoty, następnie DK 5 do Bolkowa, skąd DK 3 prowadzi prosto do Świn. Ruiny zamku znajdują się na wzgórzu górującym nad miejscowością. W Świnach należy skręcić z DK 3 w prawo w ulicę prowadzącą do kościoła. Odległość: w jedną stronę około 240 km. W pobliżu ruin zamku nie ma problemu z zaparkowaniem samochodu.
Damian Dąbrowski,
Maj 2011 r.
