Powiat jaworski, gmina Bolków
(nazwa niemiecka Ober Baumgarten, Kreis Bolkenhain, od 1932r. Kreis Jauer)
Zabytki w Sadach Górnych
Do rejestru zabytków w Sadach Górnych zostały wpisane: kościół parafialny p.w. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, dawniej p.w. św. Mikołaja (nr rej.: A/2122/1952 z 14.03.1969r.), cmentarz przykościelny (nr rej.: A/2123/992/J z 8.12.1989r.), pałac, nr 116 (nr rej.: A/3384/660/J z 3.10.1980r.).
Ponadto w ewidencji zabytków uwzględniono m.in. kolejne zabudowania zespołu pałacowo-parkowego z folwarkiem: trzy budynki mieszkalne (nr 113, 114, 115), oborę ze spichlerzem, oborę ze stodołą, stajnię z wozownią, most kamienny oraz park.
Pałac w I połowie XX wieku
Źródło: https://polska-org.pl/5689650,foto.html?idEntity=512356 (dostęp 16.05.2022r.)
Źródło: https://polska-org.pl/5700715,foto.html?idEntity=512356 (dostęp 16.05.2022r.)
Sady Górne wzmiankowano w 1263 roku pod nazwą Bomgarten. Miejscowość należała m.in. do rodów von Tschirnhaus, von Zedlitz, von Reibnitz. W 1830 roku włości w Sadach Górnych znajdowały się w rękach porucznika i deputowanego powiatowego Johanna Heinricha Traugotta Unverichta (ur.1803r., zm.1873r.) z Żelazowa w powiecie świdnickim. Pozostał on właścicielem majątku przynajmniej do 1845 roku. W tym czasie w Sadach Górnych wzmiankowano pańską siedzibę. W 1873 roku posiadłość należała do porucznika w stanie spoczynku Oskara Friedricha Duttenhofera. W 1886 roku właścicielem włości był królewski kapitan Adolf Kahlert. Od 1889r. majątek należał do rodziny Conrad. W 1937 dobra rycerskie Sady Górne znajdowały się w rękach spadkobierców radcy ekonomicznego Conrada. Ich generalnym pełnomocnikiem był administrator Rensing. Majątek liczył 272ha, w tym 145ha pól uprawnych, 14ha łąk, 50ha pastwisk, 5ha parku i ogrodu, 5ha dróg, 3ha podwórzy gospodarczych i innych użytków.
Ruiny pałacu w 2019 roku
Pałac został zbudowany w 1742 roku. Rezydencję kilkukrotnie przebudowywano, m.in. w 1775 i 1883 roku. Po ostatniej przebudowie siedziba zyskała cechy neorenesansowe i neobarokowe. Budynek założony na planie czworoboku, częściowo podpiwniczony, dwukondygnacyjny, nakryty był dachem czterospadowym z lukarnami. Po 1945 roku folwark z rezydencją znalazł się w gestii zakładu wchodzącego w skład PGR-u Bolków. W pałacu przeprowadzono remont adaptacyjny i urządzono w nim mieszkania dla pracowników. W latach 70. XX wieku zdewastowany zabytek został opuszczony. Odtąd pozostawiony na pastwę losu budynek był rozkradany i niszczony. Losu rezydencji nie poprawiły zmiany własnościowe. O pałac nie dbała zarówno Gmina Bolków, jak i agencje rolne, czy dzierżawca. Obecnie pałac ma zawalony dach, układ wnętrz nieczytelny, zachowane mury obwodowe, część ścian wewnętrznych i stropów. Zabytek jest opuszczoną, niezabezpieczoną ruiną, w której szybko postępują kolejne zniszczenia. Przetrwały fragmenty ciekawych detali, obramień wokół okien, gzymsów, lukarny, szczyty, narożny wykusz.
Stan zabytku w 2022 roku
Sady Górne położone są około 25 kilometrów na południe od Jawora. Z miasta powiatowego dojazd drogą ekspresową S3 do węzła Bolków i dalej drogą lokalną przez Sady Dolne. Ruiny pałacu i zespół zabudowań dawnego majątku znajdują się w południowej części miejscowości.
Dokładna lokalizacja ruin pałacu:
50.875872071448214, 16.16943577243822
Damian Dąbrowski,
Maj 2022r.