Powiat oleśnicki, gmina Oleśnica
(nazwa niemiecka: Ostrowine, w latach 1935-1945 Werden, Kreis Oels)
Pierwsza wzmianka o miejscowości: 1471r.
Ostrowina w piętnastym stuleciu była własnością książąt oleśnickich. W wiosce prawdopodobnie już w tym czasie istniał dwór. Brak materiałów źródłowych uniemożliwia dokładne prześledzenie losów miejscowości. Nie wiadomo kiedy Ostrowina stała się własnością rycerską. Nastąpiło to najpóźniej w pierwszej połowie XVII w. W latach 1641-1664 majątek w Ostrowinie należał do Baltazara von Jaloffka. W 1673r. dobra w Ostrowinie koło Oleśnicy i Pęciszowie koło Trzebnicy posiadał Chrystian von Aichelberg, członek rady książąt oleśnickich. W 1694r. kupił on Boguszyce koło Oleśnicy. Transakcja ta mogła wiązać się ze sprzedażą Ostrowiny, bowiem rok później jako jej właściciel wzmiankowany był Jan Albrecht von Kaltenbrunn ze Stachowa, członek rady księcia oleśnickiego Sylwiusza Fryderyka von Würtemberg. W 1718r. Ostrowinę posiadała Krystyna Sydonia von Lamprecht z domu von Ehrenberg. Następnie miejscowość przeszła na własność rodziny von Wallenberg. Majątek w Ostrowinie należał między innymi do Ernesta Gottlieba von Wallenberg (ur.1701r., zm.1787r.), drugiego męża Eleonory (ur.1697r.), jedynej córki Jerzego Ernesta von Wiltendorf (Miltenberg) z Urazu. W rękach Wallenbergów dobra pozostały co najmniej do połowy XIX w. – w 1845r. jako ich właściciel wzmiankowany był Karl Gideon von Wallenberg. Następnie przed 1886r. majątek o powierzchni 929ha przeszedł na własność mieszkającego w Brukseli (in Brüssel) hrabiego Oscar d`Outremond. W tym czasie posiadłość dzierżawił von Stockmanns. Kilka lat później, w 1894r., dobra liczące 1028,25ha należały do hrabiego Octave d`Outremond de Duras. Przed 1902r. posiadłość o powierzchni powiększonej do 1149ha nabył baron Ferdinand von Twickel. Nowy właściciel rozbudował istniejący w Ostrowinie dwór, przekształcając go w neorenesansowy pałac. Baron Ferdynand von Twickel został wymieniony jako właściciel majątku w Ostrowinie (1224ha) jeszcze w księdze adresowej z 1921r. Niedługo później, w 1927r. folwark został wykupiony przez Berliner Siedlungsgesellschaft w celu parcelacji. W 1930r. część dóbr, być może obejmującą pałac, dzierżawił od Bereinigte Holzinbustrie A.G. in Breslau hrabia Nikolaus (Mikołaj) von Ballestrem z Pławniowic. Po zakończeniu drugiej wojny światowej resztka majątku została znacjonalizowana. W pałacu w Ostrowinie urządzono funkcjonujący do dziś Dom Pomocy Społecznej. Ze względu na pełnioną funkcję zabytek można zobaczyć tylko z zewnątrz, z pewnej odległości, spoza ogrodzenia. Brama wjazdowa oraz część ogrodzenia pochodzi z początku XX w. Do pałacu przylega park w układzie swobodnym, z drzewostanem pochodzącym z drugiej połowy XIX i początku XX wieku. W pobliżu pałacu spichlerz z około 1850r., przebudowany w drugiej połowie XX wieku.
Pałac
Według informacji ze strony internetowej gminy Oleśnica jakiś dwór w Ostrowinie istniał już w 1471 roku. Średniowiecznego budynku nie wiązałbym jednak z istniejącym dziś pałacem. Brak informacji źródłowych uniemożliwia nawet w przybliżeniu określenie daty powstania kolejnej rezydencji w Ostrowinie. Dwór w drugiej połowie XIX w. był raczej zaniedbany, jego właściciele rodzina d`Outremond mieszkała w odległej Brukseli. Budynek być może pełnił funkcję siedziby dzierżawców i zarządców majątku. Sytuacja zmieniła się na początku XX w. kiedy dobra nabył baron Ferdynand von Twickel. Około 1902r. rozbudował on istniejącą rezydencję i przekształcił ją w neorenesansowy pałac. Kolejną przebudowę baron von Twickel przeprowadził około 1920r. Po drugiej wojnie światowej wnętrza pałacu w znacznym stopniu zostały przekształcone. W latach 1992-1996 w otoczeniu dawnej rezydencji wzniesiono nowy budynek Domu Pomocy Społecznej. Pałac w Ostrowinie to budynek murowany z cegły, potynkowany, o rozczłonkowanej bryle, zbudowany na nieregularnym rzucie, podpiwniczony, trzykondygnacyjny, z mieszkalnym poddaszem, nakryty dachem czterospadowym z lukarnami. Fasada rozczłonkowana, z centralnym trzyosiowym ryzalitem mieszczącym główne wejście, po bokach którego dwie wieże: wyższa, czterokondygnacyjna, wieloboczna częściowo wtopiona w korpus, niższa dwukondygnacyjna, okrągła. Elewacje o skromnej dekoracji, dzielone przepaskowymi gzymsami między kondygnacjami, ozdobione opaskami okiennymi, neorenesansowymi szczytami, boniowanymi narożami, krenelażem oraz kartuszami herbowymi fundatorów. Pałac połączony jest niewielkim, dwukondygnacyjnym łącznikiem, z neoromańskim kościołem p.w. MB Różańcowej, dawną kaplicą. Kaplica o oktagonalnym kształcie została wzniesiona przez właścicieli posiadłości, według różnych źródeł w latach 1851-1856 bądź w 1901 roku. Po drugiej wojnie światowej zmieniono ją w kościół filialny.
Zabytki w Ostrowinie
Do rejestru zabytków w Ostrowinie wpisano zespół pałacowy, nr 22 (3.08.1992r., nr rej.: 670/W/1-2): pałac z kaplicą, park.
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Ostrowiny zapewniają autobusy PKS kursujące z Oleśnicy, Twardogóry i Wrocławia. Najlepsze połączenie jest na trasie Oleśnica – Ostrowina. Z Górnego Śląska do Oleśnicy można dotrzeć pociągiem z przesiadką we Wrocławiu lub Kluczborku. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Legnicy do węzła Bielany Wrocławskie, następnie trasą E67 (S8) w stronę Wielunia. Za Oleśnicą należy zjechać z S8 w DK25 w kierunku Ostrowa Wielkopolskiego. Ostrowina leży na prawo od tej trasy. Odległość: z Gliwic w jedną stronę około 225 km. Pałac wraz z otaczającym go parkiem znajdują się na lewo od drogi, samochód można zostawić na parkingu tuż obok zabytku.
Damian Dąbrowski,
Grudzień 2011 r.
