Powiat oleśnicki, gmina Dziadowa Kłoda
(nazwa niemiecka: Neu Stradam, Kreis Groß Wartenberg)
Pierwsza wzmianka o miejscowości: 1305r.
Majątek Stradomia Nowa pod nazwą Buchwitzki został wydzielony ze Stradomi Dolnej prawdopodobnie na początku XVII wieku. W 1605r. Katarzyna, córka Achacego von Naefe z Bukowy Śląskiej, właściciela Rudnicy koło Ząbkowic Śląskich w 1605r. została żoną Albrechta von Reibnitz ze Stradomi Dolnej koło Sycowa, posiadającego majątek Buchwitzki. Albrecht von Reibnitz wzmiankowany był również w 1610r. W 1636r. jego córka Anna Urszula von Reibnitz (zm.1658r.) potajemnie poślubiła księcia Henryka Wacława ziębicko-oleśnickiego. W 1637r. cesarz Ferdynand III uznał to małżeństwo i nadał jej tytuł księżnej von Bernstadt. Jej siostra Katarzyna Elżbieta była żoną Jarosława Bojanowskiego (ur.1609r., zm.1677r.), właściciela Ligoty Polskiej i Stroni w księstwie oleśnickim. Po śmierci Anny Urszuli von Reibnitz w 1659r. majątek w Stradomi kupił Dietrich Hoyer von Gartz und Ritza die Reibnitzerei. Od 1663r. kolejnymi właścicielami dóbr Buchwitzki byli Friedrich von Frankenberg und Ludwigsdorf i jego syn Hans Heinrich. Następnie drogą kupna posiadłość przechodziła na: Henryka Wilhelma von Dompnig und Nippem auf Lampersdorf (1680r.), barona Piotra Moritza von Kottulinsky z Jelcza (1681r.), Leopolda Henryka von Buchwitz und Buchau (1690r.). W 1715r. posiadłość nabył baron Hans Georg von Dyhrn i połączył z resztą miejscowości. W rękach rodziny von Dyhrn majątek Buchwitzki pozostał do 1799r., kiedy to po śmierci Ernsta Siegmunda Konrada von Dyhrn odkupił go Just Konrad von Klinggräff. W XIX w. ostatecznie dla dóbr Buchwitzki przyjęła się nazwa Stradomia Nowa. W 1813r. Stradomię Nową zakupili Benno von Adlersfeld i jego żona Friederike Sophia z domu Wippach. Niedługo później w 1817r. majątek odkupił od nich Wilhelm Heinrich Maximilian von Korckwitz. W 1826r. von Korckwitz sprzedał posiadłość Wilhelmowi Erdmannowi Heinrichowi Sassadius. W latach trzydziestych XIX w. rodzina Sassadius połączyła majątek Stradomia Nowa z działem w Stradomi Górnej znany pod nazwą von Hundtsches Gut. W 1834r. całą posiadłość nabyła Pani Ludwika von Szymonski z domu Mitschke. Kolejnym właścicielem dóbr Stradomia Nowa był w latach 1864-1880 Wilhelm Lubbert. W 1880r. majątek od Lubberta odkupił Wilhelm Ferdinand von Korn (ur.1837r.,zm.1913r.). W 1886r. należące do niego dobra w Stradomi Nowej liczyły 740ha. W kolejnych latach Wilhelm Ferdinand von Korn poprzez zakup gruntów i folwarków wchodzących w skład Stradomi Górnej i Średniej powiększył swój majątek do 855ha. W 1913r. dobra odziedziczył jego starszy syn Gottfried Wilhelm Ferdinand (ur.1879r., zm.1940r.). Pod rządami Gottfrieda Wilhelma dobra były powoli wyprzedawane. W 1930r. ich powierzchnia wynosiła 828ha, a w 1937r. – 773,28ha. Po śmierci brata w 1940r. właścicielem posiadłości został młodszy syn Wilhelma Ferdinanda, Justin Wilhelm Ferdinand (ur.1882r., zm.1944r.). Z małżeństwa z Verą von Raczek (ur.1893r., zm.1980r.) Justin Wilhelm posiadał dwie córki: Giselę (ur.1914r., zm.1985r.) i Toskę (ur.1918r., zm.1985r.). W 1944r. na mocy rodzinnej ugody posiadłość w Stradomi Nowej odziedziczyła Gisela von Korn. Po zakończeniu drugiej wojny światowej dobra znacjonalizowano i przekazano w zarząd Państwowemu Gospodarstwu Rolnemu. W pałacu Kornów urządzono mieszkania dla pracowników. Obecnie dawna rezydencja w dalszym ciągu pełni funkcję mieszkalne. Zabytek można zobaczyć z zewnątrz. Pałac otacza park krajobrazowy. W pobliżu nieużytkowane zabudowania gospodarcze, część z nich w stanie ruiny.
Obecnie Stradomia Nowa administracyjnie stanowi część miejscowości Stradomia Dolna.
Pałac
Początki rezydencji w Stradomi Nowej prawdopodobnie sięgają przełomu XVIII i XIX w. Początkowo był to budynek parterowy, podwyższony przez rodzinę von Korn około 1881 roku. Pałac murowany z cegły, potynkowany, wzniesiony na rzucie prostokąta, podpiwniczony, dwukondygnacyjny, z zagospodarowanym poddaszem, nakryty dachem mansardowym z lukarnami. Fasada dziewięcioosiowa, z centralnym trzyosiowym ryzalitem. Główne wejście umieszczone w ryzalicie poprzedza czterokolumnowy portyk wgłębny. W elewacjach bocznych dwa niewielkie parterowe aneksy. W elewacji ogrodowej centralny półowalny ryzalit. Elewacje ozdobione licznymi detalami architektonicznymi. Przyziemie oraz naroża budynku boniowane, aneksy i frontowy ryzalit dzielone pilastrami, ryzalit w elewacji tylnej dzielony boniowanymi lizenami. Okna w prostokątnych opaskach. Dwupasowy architraw pełni funkcję gzymsu międzykondygnacyjnego, gzyms wieńczący wsparty jest na wydatnych konsolkach. Układ wnętrz w znacznym stopniu przekształcony, na osi budynku sień, a za nią salon owalny. Większość pomieszczeń nakrywają żelbetowe stropy, zachowana jednak jest też część stropów na belkach drewnianych. Pierwotnie stropy ozdabiała dekoracja sztukatorska.
Zabytki w Stradomi Dolnej
Do rejestru zabytków w Stradomi Dolnej wpisano zespół pałacowy „Stradomia Nowa” (25.02.1998r., nr rej.: 748/A): pałac, park.
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Nowej Stradomi jest identyczny jak do Stradomi Dolnej. Najwięcej autobusów zatrzymuje się na przystanku Stradomia D-8, między innymi kursujących z Oleśnicy, Sycowa i Wrocławia. Z Górnego Śląska najlepiej wybrać wariant dojazdu z przesiadką we Wrocławiu. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia do węzła Przylesie, następnie DK403 i DK39 do Brzegu i dalej DK39 do Namysłowa. Z Namysłowa najlepiej wyjechać ul. Sycowską prowadzącą do Smarchowic Małych. Ze Smarchowic do Stradomi Nowej można dotrzeć drogami lokalnymi przez Jakubowice, Idzikowice, Pawłowice Namysłowskie, Wygodę, Dalborowice, Dziadową Kłodę i Stradomię Dolną. Odległość: z Gliwic w jedną stronę około 190 km. Pałac wraz z otaczającym go parkiem znajdują się na prawo od drogi, samochód można zaparkować tuż obok zabytku.
Damian Dąbrowski,
Grudzień 2011 r.
