Powiat średzki, gmina Malczyce
(nazwa niemiecka Hulm, Kreis Striegau, od 1932r. Kreis Neumarkt)
Zabytki w Chełmie
Do rejestru zabytków w Chełmie wpisano zespół pałacowy, XIX- XX w., nr rej.: A/3747/632/W z 30.04.1990r.: pałac, 1822r., XIX/XX w.; oficynę, XIX/XX w.; oborę, XIX/XX w.; park, XIX w. Ponadto w ewidencji zabytków znajdują się oficyna pałacowa i obora (ul. Strzegomska 5); dom mieszkalno-gospodarczy (nr 7); dom mieszkalny (nr 12); most na rzece Cicha Woda.
Miejscowość wzmiankowano w 1401 roku pod nazwą Holme, a następnie w 1418 roku jako Holmen. Właścicielami dóbr w Chełmie byli m.in.: Nickel von Eiche (1580r.), Carl Heinrich von Prittwitz (1742-1751r.), Gottfried Adolph Jacobi (1751r.), Hans Georg Küttner (1756r.), Heinrich Wilhelm von Festenberg-Pakisch (1765r.). Przynajmniej od 1822 roku posiadłość należała do Augusta Wilhelma Rössler, wzmiankowanego także w opisach miejscowości z 1830 i 1845 roku. W Chełmie znajdował się w tym czasie pałac i folwark. W 1872 roku właścicielem włości był Otto König. W 1893 roku majątek nabył Emil Moenting. W 1894 roku posiadłość liczyła 204ha, z tego 6ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. W 1912 roku powierzchnia dóbr nadal wynosiła 204ha, w tym 0,75ha stawów, 2,8ha parku i ogrodu, 1,2ha dróg i podwórzy gospodarczych. Po raz ostatni Emila Moenting wymienia księga adresowa z 1917 roku. W 1921 roku majątek należał już do jego spadkobierców. W 1926 i 1930 roku właścicielką dóbr była Pani Dora Moenting. W 1932 roku włości nabyła Pani Anna von Beyme. W 1937 roku należące do niej dobra rycerskie Chełm liczyły 189,5ha, w tym 0,5ha ogrodu, 4,5ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Po drugiej wojnie światowej posiadłość przejęło państwo polskie. Folwark z pałacem należały do Państwowego Gospodarstwa Rolnego Środa Śląska. W rezydencji urządzono biura i mieszkania dla pracowników przedsiębiorstwa. Prawdopodobnie po 1965 roku zabytek nie był użytkowany. Po upadku PGR-u znalazł się w gestii Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa. Następnie został sprzedany. W 2014 roku pałac był własnością prywatną. Można go było zobaczyć z zewnątrz, z pewnej odległości zza ogrodzenia. W rezydencji nie prowadzono prac remontowych i nie była użytkowana. Sytuacja zabytku nie uległa zmianie w kolejnych latach. Obiekt mimo zabezpieczenie powoli niszczeje.
Pałac na widokówkach sprzed drugiej wojny światowej
Źródło: http://dolny-slask.org.pl/686667,foto.html?idEntity=510807 (dostęp: 28.02.2016r.)
Źródło: http://dolny-slask.org.pl/4818305,foto.html?idEntity=510807 (dostęp: 28.02.2016r.)
Renesansowa rezydencja została wzniesiona w Chełmie dla rodu von Eiche około 1582 roku, o czym świadczy zachowana tablica fundacyjna, ze wspomnianą datą. Istniejący do dziś pałac ufundował August Wilhelm Rössler w 1822 roku. Rezydencja jest murowana z cegły, potynkowana, podpiwniczona, dwukondygnacyjna, nakryta dachem naczółkowym z powiekami i wieżyczką dachową z dzwonem. Fasada siedmioosiowa. Elewacja ogrodowa trójkondygnacyjna, z umieszczoną na osi wieżyczką schodową. Elewacja boczna wschodnia czteroosiowa, z wejściem ozdobionym półkolistym portalem, ponad nim wspomniana tablica fundacyjna z datą „1582” i herbami (m.in. rodu von Rotkirch). Elewacje pałacu ozdabiają gzymsy i boniowane lizeny.
Pałac w marcu 2014 roku
Od wschodu do pałacu przylega park. Fasada rezydencji skierowana jest na dawny dziedziniec folwarczny. W jego północnej części wzniesiono oficynę. Do dziś z zabudowań gospodarczych folwarku przetrwała tylko obora.
Chełm położony jest około 12 kilometrów na południowy-zachód od Środy Śląskiej. Z miasta najlepiej wyjechać DK94 (ul. Legnicką)w kierunku Prochowic, a następnie skręcić z niej w lewo w lokalną drogę prowadzącą do Dębic przez Proszków. W Dębicach trzeba skręcić w lewo w DK345 w stronę Budziszowa Wielkiego. Ta ostatnia trasa przebiega przez środek Chełma. Zespół pałacowo-folwarczny znajduje się na wschód od DK345. Samochód można zaparkować na poboczu głównej drogi, obok ogrodzenia otaczającego folwark.
Damian Dąbrowski,
Luty 2016r., aktualizacja kwiecień 2018r.
Stan pałacu w kwietniu 2018 roku
