Powiat średzki, gmina Kostomłoty
(nazwa niemiecka Neuhof, Kreis Striegau, od 1932r. Kreis Neumarkt)
Zabytki w Bogdanowie
Do rejestru zabytków nie wpisano żadnego obiektu w Bogdanowie.
W ewidencji zabytków uwzględniono m.in. kościół MB Anielskiej, cmentarz katolicki, ogrodzenie, zespół pałacowo-folwarczny: oficynę mieszkalną (nr 33), oficynę-rządcówkę (nr 36), oborę i oficynę (nr 37), oficynę (nr 41), oficynę (nr 42), oficynę (nr 43), stajnię i spichlerz, dwie obory, stodołę, stajnię; zespół młyna (nr 44-45), dom mieszkalny, bramę północną, mur graniczny, park pałacowy, dom mieszkalny – dawna gospoda Gasthof zur Linde (nr 3); zespół dawnej rzeźni i wytwórni wędlin Pollescher`s Fleischerei und Wurstfabrik (nr 26): dom mieszkalny, dwa budynki gospodarcze; dom mieszkalny – dawna szkoła (nr 32).
Miejscowość wzmiankowana w 1175 roku jako Bogodani. Rok później wymieniona w dokumentach opata lubiąskiego Florentyna jako własność klasztoru. W 1201 roku pod nazwą villa Bogudujn wymieniona w buli papieża Innocentego III, wystawionej dla klasztoru cystersów w Lubiążu. W posiadaniu zakonników majątek pozostał do sekularyzacji dóbr kościelnych w Królestwie Prus w 1810 roku. W 1811 roku za dobra w Bogdanowie wraz z majątkami w Godkowie, Ujeździe Dolnym i Ujeździe Górnym inspektor leśny i policyjny Nitsche zapłacił skarbowi państwa 85 000 talarów reńskich. W 1830 roku włości należały już do spadkobierców inspektora. W Bogdanowie wzmiankowano w tym czasie 67 domów, pałac, folwark, katolicką szkołę, browar i gorzelnię przy folwarku, młyn wodny. Wieś liczyła 409 mieszkańców, w tym zaledwie 3 ewangelików. W 1845 roku jedynym właścicielem majątku był Karl Johann Gottlieb Gustav Alexander Nitsche. W opisie miejscowości wymieniono 68 domów, pałac, folwark, 469 mieszkańców, w tym 24 ewangelików, katolicką kaplicę, katolicką szkołę, 2 młyny wodne, browar i gorzelnię przy folwarku, 2 gorzelnie w wiosce, hodowlę 1400 owiec merynosów. Rodzina Nitsche pozostała właścicielami dóbr w Bogdanowie do 1862 roku, kiedy odkupił je porucznik Alfred Gustav Eduard von Wietersheim (ur.1830r., zm.1894r.). Rodzina von Wietersheim od 1838 roku posiadała majątek Klitzschen koło Torgau w Saksonii. Tam w 1859 roku odbył się ślub Alfreda Gustava z Anną Elisą (ur.1840r., zm.1900r.), córką przemysłowca Eduarda von Kramsta (ur.1810r., zm.1875r.). Rok później młoda para przybyła na Dolny Śląsk, gdzie Alfred Gustav von Wietersheim nabył dobra w Ujowie. W 1864 roku rodzina von Wietersheim dokonała w stylu klasycystycznym generalnej przebudowy istniejącego pałacu w Bogdanowie, który stał się jej główną siedzibą. Po śmierci męża w 1894 roku majątkami początkowo zarządzała wdowa. Następnie doszło podziału pomiędzy dwóch synów Alfreda Gustava i Anny Elizy. Starszy Eduard Gustav Walter (ur.1863r., zm.1919r.) otrzymał dobra w powiecie lwóweckim skupione wokół Niwnic oraz Bogdanów, młodszy Eugen Gustav Alfred (zm.1915r.) przejął majorat Wierzbice w powiecie wrocławskim. W 1902 roku Eugen dzierżawił od starszego brata włości w Bogdanowie liczące 499ha, w tym 327ha pól uprawnych, 45ha łąk, 121ha lasów, 6ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. W latach 1921-1937 właścicielem posiadłości w Bogdanowie był referendarz i rotmistrz w stanie spoczynku Alfred von Wietersheim. W 1937 roku jego włości miały powierzchnię 503,1ha, w tym 303,63ha pól uprawnych, 41,82ha łąk, 8,79ha pastwisk, 5,61ha wód, 128,42ha lasów, 2,94ha ogrodu, 11,89ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków.
Na folwarku w Bogdanowie znajdowała się prepozytura zakonu cystersów z Lubiąża. Budynek na początku XIX wieku został przebudowany na rezydencję przez inspektora Nitsche`go. Pałac rodziny Nitsche został wymieniony w źródłach z 1830 i 1845 roku. Po przejęciu posiadłości rodzina von Wietersheim przekształciła pałac w stylu klasycystycznym. Kolejna przebudowa siedziby miała miejsce w 1875 roku. Pałac był budynkiem wzniesionym na planie wydłużonego prostokąta. Budynek posiadał dwie kondygnacje, nakrywał go dach czterospadowy. Najbardziej okazałą częścią rezydencji była część środkowa, mieszcząca główne wejście, poprzedzone okazałym portykiem kolumnowym, podtrzymującym balkon na kolejnej kondygnacji. Portyk flankowały dwie czworoboczne, wysokie, czterokondygnacyjne wieże. Pałac spłonął w końcowej fazie drugiej wojny światowej w 1945 roku. W czasach Polski Ludowej ruina rezydencji wraz z zabudowaniami folwarcznymi została przekazana Państwowemu Gospodarstwu Rolnemu z siedzibą w Udaninie. W 1968 roku resztki rezydencji ostatecznie rozebrano. Pozostały po niej niedostępne piwnice. W czasach Polski Ludowej wykarczowano także park i ogród, po których pozostały pojedyncze okazy starodrzewu. Do dziś przetrwała ozdobna brama wjazdowa na teren folwarku oraz zabudowania gospodarcze dawnego majątku.
Pałac na fotografiach z pierwszej połowy XX wieku
Źródło: Weber Robert, Schlesische Schlosser. Tom 1-3, Drezno-Berlin, 1909-1913. Za: https://polska-org.pl/866875,foto.html?idEntity=526332 (dostęp: 25.07.2021r.)
Źródło: https://polska-org.pl/6975337,foto.html?idEntity=526332 (dostęp: 25.07.2021r.)
Źródło: https://polska-org.pl/847334,foto.html?idEntity=526332 (dostęp: 25.07.2021r.)
Folwark, miejsce po pałacu, pomnik ofiar I wojny światowej
Bogdanów położony jest około 25 kilometrów na południe od Środy Śląskiej. Z miasta powiatowego najkrótszy dojazd drogami lokalnymi do Kostomłotów (węzeł na autostradzie A4) i dalej DK 5 do Osieku. Z tej ostatniej miejscowości do Bogdanowa prowadzi lokalna droga. Zabudowania zespołu pałacowo-folwarcznego znajdują się w zachodniej części Bogdanowa, rozłożone są wokół dwóch dziedzińców.
Dokładne miejsce po pałacu:
51.00678075654343, 16.572441696616014
Damian Dąbrowski,
Lipiec 2021r.
Neobarokowy kościół ufundowany przez rodzinę von Wietersheim w drugiej połowie XIX wieku. W zewnętrznej zachodniej ścianie świątyni umieszczono nagrobki członków rodziny: Berty von Wietersheim z domu Kabisch (ur.1810r., zm.1891r.), jej dzieci: córki Heleny (ur.1840r., zm.1921r.) oraz syna i pierwszego właściciela majątku z tej rodziny Alfreda Gustava Eduarda (ur.1830r., zm.1894r.). Żony Alfreda Gustava – Anny Elizy z domu von Kramsta (ur.1840r., zm.1900r.). Dzieci Alfreda Gustava i Anny Elizy: Walthera (ur.1863r., zm.1919r.), Kurta Alfreda Eugena (ur. i zm.1868r.). Syna Walthera – Axela (ur.1891r., zm.1918r.). Dzieci: Alfreda Viktora (ur.1914r., zm.1917r.), Waltrauta (ur. i zm.1920r.).
