Powiat średzki, gmina Środa Śląska
(nazwa niemiecka Polkendorf, Kreis Neumarkt)
Zabytki w Wojczycach
Do rejestru zabytków w Wojczycach został wpisany zespół pałacowy (nr rej.: A/3794/695/W1-2 z 16.05.1994r.): pałac (nr 1) i park pałacowy.
Ponadto w ewidencji zabytków uwzględniono m.in. kolejne zabudowania zespołu pałacowego: dwie oficyny mieszkalne, dwie stajnie i chlewnie, stodołę.
Miejscowość wzmiankowano w 1375 roku jako Woyczicz w dokumencie sprzedaży majątku Heinrichowi Quasnitz przez Annę, wdowę po wójcie z Kryniczna. W 1482 roku Wojczyce otrzymał w spadku Jakob Rottmann, syn Niklasa, mieszczanina średzkiego. Następnie wieś przejęło biskupstwo wrocławskie, a posiadłość dzierżawiła rodzina von Lucke. W 1685 roku właścicielką dóbr była Judith von Clausnitz. W 1704 roku przekazała ona majątek zakonowi jezuitów. Po sekularyzacji zakony dobra przeszły na własność królewskiej kamery dominalnej. W 1788 roku włości wykupił dyrektor kamery Franz Karl von der Osten. W 1795 roku w Wojczycach znajdował się pański folwark, 9 gospodarstw zagrodniczych, 2 chałupnicze. W sumie 12 domostw zamieszkiwało 68 osób. W 1830 roku majątek należał do urzędnika Heinricha. W Wojczycach znajdowało się 21 domów, pałac, folwark, browar i gorzelnia. Wieś liczyła 137 mieszkańców, w tym 24 ewangelików. W 1845 roku majątek posiadał Jordan. W opisie Wojczyc wymieniono 23 domy, pałac, folwark, 189 mieszkańców, w tym 56 ewangelików, browar, gorzelnię oraz hodowlę 900 owiec merynosów. W rękach Jordana włości pozostały do 1858 roku. Następnie majątek krótko około 1861 roku należał do Volkmera, po czym przed 1866 roku zakupił go dr chemii Philipp Immerwahr (ur.1839r., zm.1900r.) z Wrocławia. W 1894 roku posiadłość miała powierzchnię 258ha, w tym 216ha pól uprawnych, 20ha łąk, 6ha lasów, 2ha pastwisk, 14ha ogrodu, grobli, dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Philipp Immerwahr z małżeństwa ze swoją kuzynką Anną Krohn (ur. 1846r., zm.1890r.), miał czwórkę dzieci, trzy córki i syna Paula. Najmłodsza i jednocześnie najbardziej znana z rodzeństwa, córka Clara urodziła się w rezydencji w Wojczycach w 1870 roku. Podzielała ona zainteresowania ojca związane z chemią. W 1900 roku jako pierwsza kobieta obroniła doktorat na Uniwersytecie Wrocławskim. Rok później Clara została żoną znanego chemika Fritza Habera. Clara żyła w cieniu sukcesów męża, pomagając mu m.in. poprzez wykonywanie tłumaczeń jego prace na język angielski. Największe sukcesy Haber osiągnął w dziedzinie syntezy amoniaku z azotu i wodoru. W czasie pierwszej wojny światowej opracowywał gazy bojowe dla niemieckiej armii i osobiście obserwował skutki ich użycia pod Ypres. Niedługo po tym wydarzeniu 2 maja 1915 roku Clara zastrzeliła się z broni męża. Trzy lata później Fritz Haber otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii. W tym czasie rodzina Immerwahr już od dawna nie była związana z Wojczycami. Spadkobiercy sprzedali posiadłość Paulowi Ahlemannowi, wzmiankowanemu w księdze adresowej w 1909 roku. Przed 1912 rokiem właścicielem majątku został porucznik Fritz Fischer. Włości liczyły 257,89ha, 215,55ha pól uprawnych, 20,4ha łąk, 7,9ha lasów, 2,08ha pastwisk, 0,18ha wód, 10,91ha parku, dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Do kapitana Fritza Fischera dobra należały przynajmniej do 1930 roku. W 1937 roku właścicielem włości był jego krewny rolnik Fritz Werner Fischer. Posiadłość miała powierzchnię 257,9ha, 219,9ha pól uprawnych, 1ha łąk, 8ha lasów, 18ha pastwisk, 11ha parku, dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków.
Pałac na początku XX wieku
Źródło: https://polska-org.pl/742810,foto.html?idEntity=510540 (dostęp: 8.11.2021r.).
Rezydencję w Wojczycach wzmiankowano już w pierwszej połowie XIX wieku. Obecny eklektyczny pałac, o cechach neobarokowych został ufundowany przez Philippa Immerwahra w ostatnim ćwierćwieczu dziewiętnastego stulecia. Siedzibę uproszczono po 1945 roku, rozbierając centralną wieżę i usuwając dekoracyjne zwieńczenia szczytów. Budynek murowany, założony na planie prostokąta, podpiwniczony, dwukondygnacyjny, z użytkowym poddaszem, nakryty dachem czterospadowym z lukarnami. Fasada dziewięcioosiowa, z centralnym piętrowym gankiem, wspartym na filarach. Ganek i pozorne skrajne ryzality zwieńczone trójkątnymi przyczółkami. Elewacje artykułowane wydatnym gzymsem wieńczącym, kordonowym gzymsem między kondygnacjami i boniowanymi narożnikami. Okna w prostych opaskach, prostokątne i zamknięte łukiem pełnym. Układ wnętrz zmieniony, z sienią i klatką schodową na osi. W jednym z pomieszczeń parteru sklepienie krzyżowe, w pozostałych salach stropy.
Pałac w 2018 roku
Pałac w Wojczycach w dobrym stanie przetrwał drugą wojnę światową. W czasach Polski Ludowej wraz z folwarkiem należał do Państwowego Gospodarstwa Rolnego w Rakoszycach. Majątek funkcjonował jako Zakład Rolny Wojczyce. W rezydencji urządzono mieszkania dla pracowników przedsiębiorstwa. Po upadku PGR-u zabudowania znalazły się w gestii Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa, a następnie kolejnych podmiotów utworzonych w jej miejsce. Pałac w Wojczycach pomiędzy 2011 a 2017 rokiem został opuszczony przez ostatnich mieszkańców. W kolejnych latach nieużytkowany zabytek coraz bardziej niszczał. W latach 2018-2019 Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa OT Wrocław przeprowadził remont pałacu, realizując decyzję nałożoną przez Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego. W ramach prac uzgodnionych z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków wzmocniono konstrukcję pałacu, przemurowano kominy, wymieniono pokrycie dachu, obróbkę blacharską, rynny, rury spustowe, założono instalację odgromową, wykonano nowe tynki i malowanie elewacji budynku z zachowaniem detalu architektonicznego. Ponadto w porozumieniu ze służbami konserwatorskimi przeprowadzono prace porządkowe i pielęgnacyjne w otaczającym siedzibę parku. Następnie KOWR próbował sprzedać nieruchomość w nieograniczonym przetargu. Jak dotąd nie znalazł się nabywca.
Pałac w trakcie prac remontowych 2019 roku
Wojczyce położone są około 9 kilometrów na wschód od Środy Śląskiej. Z miasta powiatowego najszybszy dojazd zapewnia droga wojewódzka nr 346 prowadząca do Kryniczna, skąd do Wojczyc można dojechać lokalną drogą. Zespół pałacowo-folwarczny znajduje się w południowej części Wojczyc, na wschód od głównej drogi. Dokładna lokalizacja pałacu:
51.13948431211724, 16.685367946833374
Damian Dąbrowski,
Listopad 2021r.