Powiat średzki, gmina Kostomłoty
(nazwa niemiecka Romolkwitz, w latach 1937-1945 Ramfeld, Kreis Neumarkt)
Zabytki w Ramułtowicach
Co ciekawe do rejestru zabytków w Ramułtowicach zostały wpisane jedynie dwa parki dworskie: nr rej.: A/3774/386/W z 29.03.1977r. oraz nr rej.: A/3775/387/W z 17.03.1977r. Drugi z tych parków leży w dawnej Ilnicy, obecnie części Ramułtowic. Miejsce to zostanie osobno opisane.
W ewidencji zabytków w Ramułtowicach uwzględniono m.in. kościół, cmentarz, kaplicę, zespół pałacowo-parkowy Ramułtowice Górne z folwarkiem: dwór – obecnie dom mieszkalny i duszpasterstwo (nr 34), oficyna mieszkalna (nr 39), dom mieszkalny – dawna stajnia (nr 43), brama wjazdowa filarowa; zespół folwarczny Ramułtowice Dolne: piekarnia – obecnie dom mieszkalny (nr 35), oficyna mieszkalna (nr 36-38), obora, dwie stodoły.
Miejscowość wzmiankowano w 1306 roku jako Ramolchowicz i Villa Ramoldi, w 1361r. jako Romolkowicz. W 1378 roku właścicielem Ramułtowic była rodzina von Borsnitz. Od około 1539 do 1659 roku dobra należały do rodu von Bedaw. W drugiej połowie XVII i w XVIII wieku w wiosce funkcjonowało kilka majątków, które znajdowały się m.in. w rękach rodzin von Zeidlitz, von Doebschϋtz, von Hellmrich, von Eicke, von Abschatz, von Butschky und Buttinfeld, von Arnold z Sikorzyc. W 1786 roku w Ramułtowicach Górnych wzmiankowano ród Bruschke. W 1788 roku właścicielem tej posiadłości był Johann Gotlieb Bruschke. W 1795 roku do jego spadkobierców należał także majątek Ramułtowice Dolne. W tych okolicznościach rodzina Bruschke połączyła w swych rękach podzielone dotąd dobra. W 1795 roku w Ramułtowicach Górnych znajdowała się pańska siedziba, folwark, szkoła, 8 gospodarstw zagrodników oraz 11 innych zabudowań. W sumie w 12 zagrodach mieszkało 108 osób. W Ramułtowicach Dolnych istniał drugi folwark, 7 gospodarstw zagrodników oraz 2 inne domostwa. W sumie ta część wsi liczyła 10 zagród i 87 mieszkańców. W 1825 roku obydwie posiadłości za 25000 talarów nabył podporucznik Heinrich von Haugwitz. W 1830 roku w połączonych Ramułtowicach wzmiankowano 28 domów, pałac, 171 mieszkańców, w tym 68 katolików, browar, gorzelnię oraz cegielnię. W 1845 roku Heinrich von Haugwitz pozostawał właścicielem dóbr. W wiosce znajdował się pałac, 28 domów, browar, gorzelnia, hodowla 1000 owiec merynosów. Wieś liczyła 221 mieszkańców, w tym 70 katolików. Działało 7 rzemieślników. Ewangelicy posiadali parafię w Rakoszycach, katolicy w Chmielowie. W latach 1855-1857 jako właściciela dóbr wzmiankowano Ferdinanda von Schickfuss-Neudorf. Następnie włości należały do: w 1858 roku Jaenscha, w 1860 roku majora Guido hrabiego von Schweinitz und Crayn z Maniowa Małego. Marię hrabiankę von Schweinitz und Crayn, baronównę von Kauder (ur.1838r., zm.1914r.), córkę właściciela Ramułtowic, poślubił Lazarus IV hrabia von Henckel und Donnersmarck (ur.1835r., zm.1914r.) z Nakła na Górnym Śląsku. W 1865 roku Donnersmarck odkupił od teścia miejscowe dobra. W 1894 roku majątek należący do hrabiego Lazarusa IV majątek liczył 274ha, w tym 232ha pól uprawnych, 19ha łąk, 20ha lasów, 3ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. Folwark w Ramułtowicach dzierżawił Vogel. W 1912 roku właścicielem dóbr był już rotmistrz Edwin hrabia Henckel von Donnersmarck (ur.1865r., zm.1929r.), syn Lazarusa IV i Marie. Powierzchnia włości wynosiła 274ha, w tym 230ha pól uprawnych, 20ha łąk, 20ha lasów, 2ha parku i ogrodu, 2ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków. W 1929 roku posiadłość odziedziczył Friedrich Karl (ur.1905r., zm.1989r.), najstarszy syn hrabiego Edwina i Wilhelmine Marie z domu hrabianki Kinsky von Wchinitz und Tettau (ur.1869r., zm.1943r.). Hrabia Friedrich Karl Henckel von Donnersmarck był ostatnim przedwojennym właścicielem pałacu. W 1937 roku powierzchnia dóbr rycerskich w Ramułtowicach wynosiła 271ha, w tym 208ha pól uprawnych, 17ha łąk, 7ha pastwisk, 0,5ha wód, 30ha lasu i parku, 2ha ogrodu, 6,5ha dróg, podwórzy gospodarczych i innych użytków.
Dwór w Ramułtowicach wzmiankowany był już w XVIII wieku. Obecny późnoklasycystyczny budynek prawdopodobnie zbudowano w miejscu tej starszej siedziby w latach 20. XIX wieku. Dwór założony na planie prostokąta, podpiwniczony, dwukondygnacyjny, nakryty dachem naczółkowym z powiekami. Fasada siedmioosiowa, z centralnym wgłębnym portykiem, poprzedzonym schodami. W portyku pseudotoskańskie kolumny dźwigają belkowanie, nad którym znajduje się balkon. Elewacje ozdabiają opaski wokół okien, nadokienniki i wydatny gzyms wieńczący. Układ wnętrz dwutraktowy, na osi parteru hol i sala, nad nimi na piętrze duże pomieszczenie reprezentacyjne.
Po 1945 roku dwór należał do miejscowego PGR-u. W budynku urządzono mieszkania. Obecnie zabytek w dalszym ciągu pełni funkcje mieszkalne. Mieści się w nim także duszpasterstwo parafii rzymsko-katolickiej świętej Anny.
Dwór, kościół i grób Marie baronowej von Sauerma, z domu hrabianki Henckel von Donnersmarck (ur.1863r. w Ramułtowicach, zm.1941r. w Ramułtowicach)
W 1865 roku na zlecenie Lazarusa IV hrabiego von Henckel und Donnersmarck, według projektu Carla Lϋdecke w Ramułtowicach wzniesiono neogotycki pałac.
Poniżej w galerii plany rezydencji i przedwojenne zdjęcia pochodzące z portalu: https://polska-org.pl/538895,Ramultowice,Palac_Ramultowice_dawny.html
Po 1945 roku majątek przeszedł w ręce Państwowego Gospodarstwa Rolnego Ramułtowice. Za jego rządów w latach 60. XX wieku wyburzono pałac. W latach 70. XX wieku pozostałe zabudowania znalazły się w gestii PGR-u Rakoszyce. Pod koniec Polski Ludowej w folwarku działał Zakład Rolny Ramułtowice podlegający pod PGR Budziszów. Obecnie większość rozległego parku otaczającego dawniej rezydencję jest własnością prywatną. W miejscu pałacu wznosi się rozległa willa. W parku zachowały się okazy liściastego starodrzewu oraz staw.
Park i zabudowania w miejscu pałacu
Ramułtowice położone są około 17 kilometrów na południowy-wschód od Środy Śląskiej. Dojazd z miasta powiatowego drogą wojewódzką nr 346 do Rakoszyc i dalej drogami lokalnymi przez Budziszów. W północnej części Ramułtowic położone są dwa folwarki. Na wschód od głównej drogi przebiegającej przez wioskę znajduje się dawny majątek Dolny, natomiast na zachód od tej drogi położony jest majątek Górny, z dworem i miejscem po pałacu.
Dokładna lokalizacja dworu:
51.09616098794004, 16.723943642719036
Budynek wzniesiony w miejscu pałacu:
51.095371526220575, 16.722460874218225
Damian Dąbrowski,
Marzec 2022r.