Powiat strzeliński, gmina Przeworno
(nazwa niemiecka: Prieborn, Kreis Strehlen)
Pierwsza wzmianka o miejscowości: 1155r.
Jedna ze starszych miejscowości w okolicach Strzelina. Początkowo stanowiła własność biskupstwa wrocławskiego. Na mocy testamentu biskupa wrocławskiego Tomasza II najpóźniej w 1292r. Przeworno otrzymał jeden z wikariuszy katedry wrocławskiej. W 1320r. majątek zajął Jerislaus z Miłocic. Do pierwszej połowy XV w. Przeworno należało do rodziny von Hayn. W 1429r. właścicielem jednego z majątków w wiosce był Opitz von Czirn. W rękach jego rodu Przeworno wraz z pobliskimi Siedmiosławicami i Krzywiną pozostało do 1642r. Następnie przeszło na własność Piastów legnicko-brzeskich. Po śmierci hrabiego Augusta von Liegnitz, syna księcia Jana Chrystiana legnicko-brzeskiego i jego drugiej małżonki Anny Jadwigi von Sitzsch, majątek włączono w skład dóbr Korony Czeskiej. W 1687r. Przeworno otrzymał jako zastaw baron Hans von Wettermeyer von Waffenberg. W czasie pierwszej wojny śląskiej w 1743r., po zajęciu przez wojska pruskie majątek został przekazany Königlische Charité z Berlina. W jego posiadaniu pozostał do końca drugiej wojny światowej. Dobra od co najmniej 1894r. były dzierżawione przez rodzinę Hecker. W 1937r. dzierżawcą majątku była Pani Hedwiga Rohde z domu Koecher. Po 1945r. dobra zostały znacjonalizowane i przekazane Państwowemu Gospodarstwu Rolnemu. W czasach PGR-u w pałacu urządzono mieszkania dla pracowników. Po upadku gospodarstwa w latach 90-tych XX w. majątkiem zarządzały państwowe agendy: Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa i Agencja Nieruchomości Rolnej. Obecnie pałac jest własnością osoby prywatnej. Zabytek można zobaczyć z zewnątrz, z pewnej odległości, teren wokół ogrodzony.
Pałac
Około połowy XV w. w Przewornie wzniesiono zamek nawodny. Obecny pałac został zbudowany w pierwszej połowie XVI w. przez Hansa i Heinricha von Czirna. Odbudowany po zniszczeniach wojny trzydziestoletniej około 1643 roku. Został przebudowany w latach siedemdziesiątych XIX w. W 1976r. w pałacu przeprowadzono remont. Budynek murowany z kamienia i cegły, potynkowany, trzyskrzydłowy, z wewnętrznym dziedzińcem zamkniętym murem kurtynowym. Skrzydła podpiwniczone, dwukondygnacyjne, z użytkowym poddaszem, nakryte dachami dwu- i trzyspadowymi. Fasada (elewacja zachodnia) sześcioosiowa, z głównym wejściem poprzedzonym kamiennym mostem przerzuconym nad dawną fosą. W narożnikach pałacu trzy narożne wieże alkierzowe. Elewacje zachowały resztki ozdobnych detali: wydatny gzyms wieńczący, boniowane narożniki, prostokątne opaski wokół otworów okiennych i umieszczoną nad głównym wejściem, płytę z herbem von Czirn oraz datą 1548r. Układ wnętrz dwu- i trzytraktowy, z korytarzem od strony dziedzińca. W części pomieszczeń zachowane sklepienia kolebkowe, kolebkowe z lunetami, krzyżowo-kolebkowe i klasztorne na gurtach, w większości sal płaskie stropy.
Do pałacu przylega niewielki park krajobrazowy. Na zachód od rezydencji zabudowania gospodarcze dawnego folwarku oraz oficyny mieszkalne.
Zabytki w Przewornie
Do rejestru zabytków w Przewornie wpisano zespół pałacowy (wg rejestru zamkowy): zamek (12.04.1966r., nr rej.: 272/1633), park (25.06.1982r., nr rej.: 271/878/WŁ).
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Przeworna zapewniają autobusy PKS kursujące między innymi z Paczkowa, Sarb, Strzelina i Ziębic. Najlepiej wybrać dojazd przez Strzelin, do którego z Górnego Śląska można dotrzeć pociągiem z przesiadką we Wrocławiu. Podróżującym samochodem proponuję jechać autostradą A4 w kierunku Wrocławia do węzła Przylesie, następnie DK401 do Grodkowa i dalej DK385 w stronę Ziębic. W miejscowości Gierów z tej ostatniej trasy należy skręcić w prawo w lokalną drogę prowadzącą do Przeworna przez Karnków. Pałac znajduje się we wschodniej części miejscowości. Po wjechaniu do Przeworna, należy skierować się w pierwszą drogę w prawo. Odległość: z Gliwic w jedną stronę około 150 km. Na miejscu samochód można zostawić przy zabudowaniach dawnego folwarku.
Damian Dąbrowski,
Październik 2011 r.
