Powiat strzeliński, gmina Kondratowice, przysiółek wsi Lipowa
(nazwa niemiecka: Sadewitz, Kreis Nimptsch, od 1932r. Kreis Strehlen)
Rys historyczny i stan obecny:
Miejscowość wzmiankowana po raz pierwszy w 1333 roku w dokumencie biskupa wrocławskiego Nankiera. W czternastym stuleciu Sadowice należały do klasztoru premonstratensów z Wrocławia. W XVI wieku dobra przeszły na własność jednej z linii rodu von Seidlitz, posiadającej siedzibę w pobliskiej Lipowej. Odtąd do końca drugiej wojny światowej obydwa majątki miały tych samych właścicieli. Do 1720 roku wzmiankowano w Lipowej i Sadowicach Wenzeslausa Siegesmundusa von Seidlitz und Guhlau. Po 1741 roku właścicielem dóbr był baron Georg Sigismund von Seidlitz und Guhlau, małżonek Barbary Sophii z domu Heugel und Polockowitz. Po śmierci męża Barbara Sophia odziedziczyła posiadłości. W 1758r. ponownie wyszła za mąż za Friedricha Bernharda von Prittwitz und Gaffron (zm.1793r.), który w ten sposób został on właścicielem obydwu majątków. Według opisu Sadowic z 1783 roku w wiosce był folwark należący do Pana Friedricha Bernharda von Prittwitz i 11 gospodarstw chałupników. W sumie osada liczyła 72 mieszkańców. W 1804 roku właścicielem Lipowej i Sadowic był Carl Leopold von Hirsch, major królewskiego regimentu kirasjerów. W 1830 roku dobra należały do J.R. von Paczenski`ego zamieszkałego w Strzelinie. Sadowice w tym czasie składały się z folwarku i 16 domów, zamieszkałych przez 108 osób, w tym 8 wyznania katolickiego. Ewangelicy posiadali kościół w Prusach, a katolicy należeli do parafii w Dankowicach. W kolejnych latach majątki w Lipowej i Sadowicach przeszły na własność rodziny von Näse. Kolejnym właścicielem włości był major Carl von Sallet, wzmiankowany w 1845 roku. W tym czasie w Sadowicach znajdował się folwark i 13 domów. Wioska liczyła 110 mieszkańców, w tym 3 katolików. Przed 1856 rokiem właścicielem posiadłości został porucznik Hermann von Seydlitz-Kurzbach. Porucznik zmarł pomiędzy 1861 a 1866 rokiem. Przynajmniej do 1876 roku dobra pozostawały w rękach jego spadkobierców. W 1886 roku posiadłości w Lipowej i Sadowicach należały do rotmistrza Hugo barona von Richthofena, małżonka Marthy z domu von Seydlitz-Kurzbach. W 1886 roku majątek w Sadowicach liczył 174ha, w tym 114ha pól uprawnych, 3ha łąk, 51ha lasów, 1ha stawów, 5ha dróg i podwórzy gospodarczych. Na folwarku hodowano 10 koni, 34 sztuki bydła rogatego, w tym 11 krów. Po śmierci męża pomiędzy 1894 a 1902 rokiem Martha baronowa von Richthofen, z domu von Seydlitz-Kurzbach mieszkająca w pałacu w Lipowej została właścicielką włości. W jej imieniu gospodarstwo w Sadowicach prowadził inspektor Fritz Artelt. Od 1912 roku folwarkami zarządzał porucznik Walter baron von Richthofen. W 1921r. majątki w Lipowej i Sadowicach należały do: Pani Marthy von Richthofen z domu von Seydlitz-Kurtzbach z Lipowej, barona Waltera von Richthofen i barona Albrechta von Richthofen. Sytuacja nie uległa zmianie przynajmniej do 1930r. W latach trzydziestych XX w. zmarła Pani Martha von Richthofen. W 1937r. właścicielem 5/9 dóbr był baron Walter von Richthofen, pozostałe 4/9 należały do barona Albrechta von Richthofen. Majątek Sadowice-Lipowa liczył w sumie: 300,05ha, w tym: 217,54ha pól uprawnych, 10ha łąk, 72,51ha lasów. Folwark w Sadowicach prowadził inspektor Hagenloch. W majątku zatrudniony był również leśniczy Brehmer. Po zakończeniu drugiej wojny światowej posiadłość znacjonalizowano. Folwarki w Sadowicach i Lipowej przekazano w zarząd Państwowemu Gospodarstwu Rolnemu. W pałacu w Sadowicach urządzono mieszkania dla pracowników przedsiębiorstwa. Budynek nie był właściwie użytkowany i według informacji z 1959 roku do tego czasu wnętrza zostały zdewastowane, a ogólne zniszczenia oceniano na 25%. Mimo to pałac dalej pozostawał zamieszkały. W 1965 roku oceniano, że konieczny będzie remont wnętrz i dachów. Ostatecznie przeprowadzono go dwie dekady później, o czym poniżej. Obecnie pałac w dalszym ciągu pełni funkcje mieszkalne i można go zobaczyć tylko z zewnątrz. Na południe od rezydencji znajduje się dziedziniec gospodarczy dawnego folwarku. Większość otaczających go zabudowań została wyburzona po 1945 roku. Zachował się jedynie pałac i budynek w pierzei wschodniej. Na południe i zachód od folwarku rozciąga się zaniedbane zadrzewienie, pozostałość po parku.
Dwór
Barokowy pałac, określany również jako dwór (np. ewidencja zabytków) został ufundowany około 1750 roku przez rodzinę von Seidlitz und Guhlau. Rezydencję doprowadziło do ruiny Państwowe Gospodarstwo Rolne po 1945 roku. Około 1989 roku pałac został wyremontowany. Niestety w trakcie prac remontowych budynek w znacznym stopniu przebudowano, usuwając m.in. oryginalne opaski wokół otworów okiennych, portal głównego wejścia i podwójny kartusz herbowy. Dzięki temu dziś zabytek pozbawiony jest cech stylowych. Budynek murowany z cegły, potynkowany, założony na planie prostokąta, podpiwniczony, trzykondygnacyjny, nakryty dachem łamanym z powiekami. Elewacje dłuższe dziewięcioosiowa, boczne dwuosiowe. Wnętrza przekształcone, z centralnie umieszczoną pierwotną sienią. W piwnicach zachowane sklepienia kolebkowe.
Zabytki w Sadowicach
Do rejestru zabytków nie wpisano żadnego obiektu w Sadowicach. W ewidencji zabytków znalazł się zespół folwarczny: dwór (nr 7/8/9), zadrzewienie, dawny park; budynki mieszkalne nr 3 i 4.
Informacje praktyczne i dojazd
Niestety dojazd komunikacją publiczną do Sadowic nie jest możliwy. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia do węzła Brzezimierz, następnie DK396 do Strzelina i dalej (wyjazd ze Strzelina ul. Ząbkowicką) DK395 w stronę Ziębic. Za miejscowością Szczodrowice z DK395 należy skręcić w prawo do Wąwolnicy. Z Wąwolnicy trzeba dojechać do Dankowic, skąd lokalna droga prowadzi do Stachowa. Przed tą miejscowością należy skręcić w prawo, a następnie w lewo w drogę do Sadowic. Odległość: z Gliwic w jedną stronę około 165km. Zespół dworsko-folwarczny znajduje się w południowej części Sadowic, na lewo od głównej drogi. Samochód można zaparkować w bezpośrednim sąsiedztwie dawnego dworu.
Damian Dąbrowski,
Grudzień 2013 r.
