Powiat strzeliński, gmina Strzelin
(nazwa niemiecka: Gurtsch, Kreis Strehlen)
Pierwsza wzmianka o miejscowości: 1149r.
Rys historyczny i stan obecny:
W dwunastym stuleciu Górzec był własnością klasztoru św. Wincentego na Ołbinie we Wrocławiu. Zakonnicy nieraz przekazywali wioskę w zastaw. W 1428r. w tym charakterze trafiła w ręce Jenlina Bryninga (Brünig), a w 1548r. wzmiankowany jako pan zastawny był Friedrich von Redern. W XVI lub XVII w. w miejscowości wzniesiono dwór, być może będący siedzibą zarządcy. Od 1710r. jeden z majątków w Górcu, określany następnie jako Freigut należał do rodziny Schneider. W 1810r. po sekularyzacji w Prusach majątków kościelnych Górzec włączono w skład dóbr królewskich. W 1876 roku jako właściciela majątku o powierzchni poniżej 100ha wzmiankowano w Górcu Juliusa Materne. Książka adresowa z 1894r. wymienia w Górcu następujących właścicieli posiadłości: Julius Materne (Erbscholt. Nr 1, 150ha), Oskar Schneider (Freigut nr 4, 101ha). Pomiędzy 1902 a 1905r. należący do Juliusa Materne majątek nabył baron Friedrich von Richthofen z pobliskiej Pławnej (auf Plohe). Jako właściciel dóbr o powierzchni 149,73ha baron Friedrich von Richthofen wzmiankowany był między innymi w 1905 i 1917r. Przed 1921r. posiadłość odziedziczyła baronowa Adelheid von Richthofen z Pławnej. W 1937r. właścicielką majątku Erbscholt. w Górcu o powierzchni 145ha była Pani Sybille von Richthofen, z domu von Richthofen z Pławnej. Prawdopodobnie w jej rękach pozostał on do końca drugiej wojny światowej. Drugi majątek w miejscowości (Freigut nr4/5) co najmniej do 1912r. posiadał Oskar Schneider. Następnie przed 1917r. odziedziczył go dr Kurt Schneider.
Dwór (nr 6)
Pierwszą rezydencję w Górcu wzniesiono w XVI lub XVII w. Siedziba sołtysów przynajmniej od lat siedemdziesiątych XIX wieku należała do Juliusa Materne. Być może przebudował on dwór, a na pewno wzniósł nowe zabudowania folwarczne, bowiem na jednym z nich (stajni) znajduje się tablica fundacyjna z datą 1874r. i nazwiskiem J. Materne. Dwór murowany, potynkowany, założony na planie prostokąta, podpiwniczony, dwukondygnacyjny, nakryty wysokim, czterospadowym dachem. Fasada (elewacja wschodnia) ośmioosiowa, z głównym wejściem ujętym granitową opaską. Elewacja zachodnia z niewielką parterową dobudówką. Elewacje boczne trzyosiowe. Układ wnętrz przekształcony, w piwnicach zachowane sklepienia kolebkowe. Dwór skierowany jest fasadą na dawny dziedziniec folwarczny. Wokół niego rozłożone zabudowania gospodarcze, część z nich w dalszym ciągu użytkowana, inne porzucone powoli popadają w ruinę. Zespół zabudowań dawnego sołectwa znajduje się w środku wioski, na północ od głównej drogi.
Dwór w Górcu
Pałac (nr 21)
W latach dwudziestych XX w. został wzniesiony w Górcu neobarokowy pałac. Budynek ufundowała rodzina Schneider do której należał majątek tzw. Freigut nr4/5 oraz fabryka konserw. Po drugiej wojnie światowej rezydencję przejęło Ludowe Wojsko Polskie. Następnie pałac należał do Państwowego Gospodarstwa Rolnego, a w 1962r. urządzono w nim działający do dzisiaj Państwowy Dom Dziecka. Budynek murowany z kamienia i cegły, potynkowany, założony na planie prostokąta, podpiwniczony, dwukondygnacyjny, z zagospodarowanym poddaszem, nakryty wysokim dachem czterospadowym z wystawkami. Fasada (elewacja północna) dziewięcioosiowa, z centralnym głównym wejściem umieszczonym w ganku poprzedzonym schodami. Ganek po bokach zamykają dwa ośmioboczne aneksy, nad całością urządzono taras. Część środkową elewacji frontowej podkreśla wystawka zwieńczona trójkątnym przyczółkiem. Na osi elewacji ogrodowej dobudowana przeszklona loggia, poprzedzona schodami. Elewacje o skromnej dekoracji architektonicznej, zachowały dawne podziały za pomocą gzymsów i płycin międzyokiennych. Układ wnętrz przekształcony, dwutraktowy, z korytarzem między traktami. Piwnice nakryte stropami odcinkowymi, w pozostałych pomieszczeniach stropy płaskie z sufitami. Zachowane pozostałości pierwotnego wystroju: część drewnianych okładzin ścian i obramowań otworów drzwiowych. Wokół pałacu niewielki park z gazonem. W pobliżu zabudowania dawnej fabryki konserw. Ze względu na pełnioną funkcję dawną rezydencję można zobaczyć tylko z zewnątrz, z pewnej odległości.
Pałac w Górcu
Zabytki w Górcu
Do rejestru zabytków w Górcu nie wpisano żadnego obiektu. W ewidencji zabytków znajdują się m.in. zespół pałacowy: pałac, obecnie Dom Dziecka (nr 21), ogrodzenie zespołu, park/ogród; zespół dworski (sołectwo): dwór sołtysa, obecnie dom mieszkalny (nr 6), stajnia, stodoła, obora, spichlerz, ogrodzenie zespołu.
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Górca zapewniają nieliczne autobusy PKS kursujące między innymi z Borka Strzelińskiego, Strzelina i Wrocławia. Ze względu na możliwość przesiadki najlepiej wybrać wariant dojazdu przez Wrocław. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia do węzła Brzezimierz, następnie DK396 w stronę Strzelina. W miejscowości Chociwel z tej ostatniej trasy trzeba skręcić w prawo w lokalną drogę do Górca. Pałac znajduje się na lewo od niej, zaraz na początku wioski. Dwór położony jest nieco dalej na północ od głównej drogi. Odległość: z Gliwic w jedną stronę około 150km. Samochód można zaparkować obok pałacu, przy budynku dawnej szkoły.
Damian Dąbrowski,
Styczeń 2012 r.