Powiat trzebnicki, gmina Oborniki Śląskie
(nazwa niemiecka: Gross Leipe, Kreis Trebnitz)
Rys historyczny i stan obecny
Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1453 roku. Majątek w Wielkiej Lipie należał między innymi do rodów: von Pannewitz, von Knobelsdorf, von Kotulinsky, von Diebitsch. W 1845 i 1858 roku jako właściciela posiadłości wzmiankowano Johanna Friedricha Wolfa von Dallwitz. Przed 1861 rokiem dobra nabył Georg Ludwig Bartels. W 1886 roku majątek w Wielkiej Lipie liczył 875ha, w tym 336ha pól uprawnych, 12ha łąk, 1ha pastwisk, 498ha lasów, 28ha dróg i podwórzy gospodarczych. Georg Ludwig Bartels zmarł pomiędzy 1886 a 1894 rokiem. W 1897 roku jego spadkobiercy sprzedali posiadłość Alfredowi von Waldenburg-Würben (ur.1847r., zm.1915r.) z Wierzbnej koło Świdnicy. W 1915 roku majątek odziedziczył Georg Wilhelm von Waldenburg, syn Alfreda. Pozostał on właścicielem co najmniej do 1937 roku, a być może do końca drugiej wojny światowej. W latach 1921-1937 folwark w Wielkiej Lipie dzierżawił Gustav Wuttge. W 1937 roku dobra liczyły 930ha, w tym 205,5ha pól uprawnych, 11ha łąk, 676ha lasów, 2,5ha parku, 3,5ha ogrodu, 1ha łoziny, 30,5ha nieużytków, dróg i podwórzy gospodarczych. Po zakończeniu drugiej wojny światowej majątek przejęło państwo polskie. Folwark wraz z pałacem przeszedł pod zarząd Państwowego Gospodarstwa Rolnego, które w rezydencji ulokowało biura. W 1969 roku pałac w Wielkiej Lipie był zaniedbany i tylko częściowo użytkowany. W następnej dekadzie przeprowadzono jednak remont budynku. Pod zarządem Kombinatu PGR Oborniki Śląskie rezydencje pozostawała przynajmniej do 1985 roku. W 1994 roku zdewastowany zabytek nabyła włosko-polska spółka „Polish Hunting 3”. Pałac został wyremontowany i obecnie pełni funkcję prywatnej rezydencji. Budynek można zobaczyć z zewnątrz zza ogrodzenia. Co ciekawe do spółki „Polish Hunting 3” należą również pałace w Siemianicach (powiat trzebnicki) i Sułowie (powiat milicki).
Pałac
Pierwsza rezydencja w Wielkiej Lipie została wzniesiona w XVI wieku. Renesansowy dwór był zapewne przebudowywany w kolejnych stuleciach. Budynek ten wspomina źródło z 1845 roku. Około 1897 roku Alfred von Waldenburg-Würben wzniósł w Wielkiej Lipie nowy neogotycki pałac. Przy jego budowie wykorzystano część murów pierwotnego dworu. Pałac otacza park krajobrazowy. Na zachód od rezydencji wznoszą się budynki gospodarcze dawnego folwarku.
Zabytki w Wielkiej Lipie
Do rejestru zabytków w Wielkiej Lipie wpisano zespól pałacowy: pałac „Elsenburg”, obecnie budynek nr 36 (10.11.1987r., nr rej.: 603/W) i park (29.06.1978r., nr rej.: 411/W). W ewidencji zabytków miejscowości znajdują się między innymi cmentarz poewangelicki, rządcówka, obecnie nr 38, zabudowania gospodarcze dawnego folwarku: stajnie, magazyny, obora, stodoły.
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Wielkiej Lipy zapewniają prywatne busy kursujące z Obornik Śląskich. Do Obornik można dotrzeć między innymi autobusami z Trzebnicy, bądź pociągami z Wrocławia lub Poznania. Ze względu na możliwość znalezienia przesiadki polecam dojazd przez Wrocław. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia do węzła Wrocław Południe, następnie autostradową obwodnicą miasta (A8) do węzła Wrocław Północ. Z węzła najlepiej zjechać na DK5 w stronę Trzebnicy i skręcić w lewo w ulicę Meliorancką. Następnie jazdę należy kontynuować ulicą Kominiarską prowadzącą do ulicy Pełczyńskiej (DK342). Trasa DK342 w stronę Strupiny prowadzi przez Wielką Lipę. Odległość: z Gliwic w jedną stronę około 210km. Zespół pałacowo-parkowy znajduje się we wschodniej części miejscowości, na prawo od DK342. Na miejscu nie ma dobrego parkingu, samochód najlepiej zostawić na poboczu drogi w pobliżu bramy wjazdowej prowadzącej do przypałacowego parku.
Damian Dąbrowski,
Maj 2013 r.
