Powiat trzebnicki, gmina Żmigród
(nazwa niemiecka: Labschütz, Kreis Militsch-Trachenberg)
Rys historyczny i stan obecny:
Ze względu na brak materiałów źródłowych trudno określić czas powstania miejscowości. Łapczyce były jedną z głównych siedzib rodziny von Kalckreuth. Na początku szesnastego wieku Heinricha von Kalckreuth, żonatego z Reginą von Kosligk wzmiankowano jako właściciela wioski. Większość przedstawicieli rodu von Kalckreuth z Łapczyc nie jest znana z imienia. W rękach potomków Heinricha von Kalckreuth dobra pozostały prawdopodobnie do końca XVI wieku. Kolejnym znanym właścicielem Łapczyc był Mikołaj von Niebelschütz z domu Retków (zm. 1620r.). Następnie wioska należała do rodu von Kreckwitz. W 1787 roku właścicielem majątku w Łapczycach była rodzina von Scheliha. W skład Łapczyc wchodziły przysiółki Klein-Glieschwitz (Kliszkowice Małe) i Zerra. W wiosce znajdowały się dom pański, dwa folwarki, szkoła, osiem gospodarstw kmiecych, 39 gospodarstw zagrodniczych, 3 gospodarstwa chałupnicze, budynek gminny. W pięćdziesięciu pięciu domach mieszkały 383 osoby. Według opisu miejscowości z 1830 roku dobra w Łapczycach pozostawały własnością rodziny von Scheliha. W wiosce wzmiankowano pałac, wolne sołectwo, folwark, 57 domów, ewangelicką szkołę i dwa wiatraki. Do Łapczyc należały również działy o nazwach: Klein-Glieschwitz (Kliszkowice Małe), Guhle (Gola) i Zerra. W sumie miejscowość liczyła 445 mieszkańców, w tym 28 katolików. Ewangelicy i katolicy należeli do kościołów w Barkowie (Gross Bargen, Kreis Militsch). W 1845 roku właścicielem posiadłości był porucznik Karl Joachim von Scheliha, pełniący m.in. funkcję starszego ziemskiego (Landesältester), a w latach 1834-1861 starosty powiatu milickiego (Landrath Kreis Militsch). W tym czasie w Łapczycach znajdował się pałac, dwa folwarki, ewangelicka szkoła ufundowana przez rodzinę von Scheliha w 1751 roku, dwa wiatraki, cegielnia i 71 domów. Łapczyce zamieszkiwało 517 osób, w tym 30 wyznania katolickiego. Przynależność do kościołów nie uległa zmianie od 1830 roku. W skład wioski w dalszym ciągu wchodziły wymienione powyżej przysiółki. Na folwarkach rodziny von Scheliha hodowano m.in. 900 owiec merynosów i 250 sztuk bydła. Karl Joachim von Scheliha wzmiankowany był w Łapczycach do 1861 roku. W księgach adresowych dotyczących miejscowości z lat 1866-1872 pojawiała się również rodzina von Scheliha. Prawdopodobnie już jednak w 1871 roku dobra w Łapczycach nabyła rodzina von Lucke. W księdze adresowej z 1876 roku po raz pierwszy jako właścicielka majątku wspomniana została wdowa Lucke. W 1886 roku do Pani wdowy Anny Lucke z domu Lucke należały włości Łapczyce i Kliszkowice Małe liczące w sumie 545ha, w tym 404ha pól uprawnych, 16ha łąk, 3ha pastwisk, 102ha lasów, 20ha dróg i podwórzy gospodarczych. Na folwarkach hodowano 22 konie, 96 sztuk bydła rogatego, w tym 42 krowy, 750 owiec, 56 świń. W majątku znajdowała się cegielnia. Gospodarstwo prowadził inspektor Treutmann. Wdowa Anna Lucke z domu Lucke pozostała właścicielką majątku w Łapczycach przynajmniej do 1912 roku. Za jej rządów powierzchnia włości wzrosła do 565ha, w tym 397ha pól uprawnych, 33ha łąk, 103ha lasów, 32ha dróg i podwórzy gospodarczych. Przez wiele lat gospodarstwo prowadził inspektor Hermann Linder (wzmiankowany w latach 1894-1930). Na folwarkach hodowano m.in. bydło śląskie, konie rasy oldenburskiej. Do wdowy Anny Lucke należała również posiadłość w pobliskich Raszowicach w powiecie trzebnickim (Raschewitz, Kreis Trebnitz). Przed 1917 rokiem obydwa majątki otrzymał w spadku rotmistrz Georg von Lucke. W 1926 roku pełnił on funkcję starszego ziemskiego (Landesältester). W tym czasie włości w Łapczycach w dalszym ciągu liczyły 565ha, w tym 397ha pól uprawnych, 33ha łąk, 103ha lasów, 32ha parku, ogrodu, dróg i podwórzy gospodarczych. Georg von Lucke zmarł pomiędzy 1926 a 1930 rokiem. W 1930 roku majątki Łapczyce i Raszowice należały już do jego dziedzica Heinza von Lucke. Według książki adresowej z 1937 roku właścicielem dóbr rycerskich (Labschütz Rittergut) był Heinz von Lucke, ich powierzchnia nie uległa zmianie i wynosiła 565ha. Po drugiej wojnie światowej majątek przejęło państwo polskie. Folwark wraz z pałacem przekazano w zarząd Państwowemu Gospodarstwu Rolnemu. Jeszcze w 1990 roku właścicielem majątku był Kombinat Rolny Żmigródek Zakład Rolny w Łapczycach. Pałac wykorzystywano jako budynek biurowy i mieszkalny dla pracowników przedsiębiorstwa. Po upadku Kombinatu zabudowania znalazły się w gestii Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa, a następnie Agencji Nieruchomości Rolnej. Jak wskazują kalendarze wiszące w zdewastowanych wnętrzach jeszcze w 2004 roku pałac wykorzystywano jako budynek biurowy. Obecnie stoi niezabezpieczony i powoli niszczeje. W 2014 roku Agencja Nieruchomości Rolnych będzie próbowała sprzedać zabytek.
Pałac
Początki siedziby szlacheckiej w Łapczycach sięgają co najmniej połowy osiemnastego wieku. Rezydencja rodziny von Scheliha wzmiankowana była w 1787, 1830 i 1845 roku. Według ewidencji zabytków obecnie istniejący pałac został jednak wzniesiony pod koniec XIX wieku. W takim razie nowa siedziba została ufundowana przez rodzinę von Lucke, chyba, że jest to błąd w ewidencji, a rodzina von Lucke jedynie przekształciła starszą budowlę. Pałac jest murowany z cegły, potynkowany, założony na planie prostokąta, z wydatną dobudówką w elewacji tylnej (elewacja wschodnia), podpiwniczony, dwukondygnacyjny, nakryty dachem czterospadowym z lukarnami. Fasada (elewacja zachodnia) skierowana na dawny dziedziniec gospodarczy, siedmioosiowa, z centralnym głównym wejściem. Elewacje boczne czteroosiowe, część otworów okiennych zamurowana. Elewacje w znacznym stopniu uproszczone w wyniku remontów w drugiej połowie XX wieku. Fasada dzielona prostymi lizenami, akcentującymi także narożniki budynku. Wnętrza zdewastowane, zachowała się część oryginalnych pieców i stolarki drzwiowej. Na osi pałacu sień, w dobudówce klatka schodowa. Na południowy-wschód od rezydencji rozciąga się zaniedbany park. Na zachód od pałacu dziedziniec gospodarczy, wokół którego zachowana jest większość zabudowań folwarcznych oraz parterowa oficyna, nakryta dachem naczółkowym.
Zabytki w Łapczycach
Do rejestru zabytków nie wpisano żadnego obiektu w Łapczycach. W ewidencji zabytków znalazł się zespół pałacowy: pałac (nr 9), oficyna pałacowa (nr 10), obory, dawne stajnie, magazyn, park i ogród gospodarczy.
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Łapczyc zapewniają autobusy PKS, niestety bardzo rzadko kursujące z Barkowa, Białawy Wielkiej i Żmigrodu. Ze względu na problemy ze znalezieniem przesiadki nie polecam tego sposobu dojazdu. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Legnicy do węzła Wrocław Południe, następnie autostradową obwodnicą miasta (A8) do węzła Wrocław Północ i dalej DK5 w stronę Poznania. Z tej ostatniej trasy należy w centrum Żmigrodu skręcić w lewo w ulicę Sienkiewicza. Ulicą Sienkiewicza najlepiej wyjechać ze Żmigrodu, prowadzi ona do wioski Węglewo. Następnie należy kierować się drogą lokalną do Barkówka i przed tą miejscowością skręcić w lewo w drogę do Łapczyc. Odległość: z Gliwic w jedną stronę około 230km. Zespół pałacowy znajduje się w centrum miejscowości, na lewo (na wschód) od głównej drogi. Samochód można zaparkować w bocznej ulicy, w bezpośrednim sąsiedztwie pałacu.
Damian Dąbrowski,
Styczeń 2014 r.
