Powiat wołowski, gmina Wińsko
(nazwa niemiecka: Glumbowitz, w latach 1936-1945 Alteichenau, Kreis Wohlau)
Rys historyczny i stan obecny:
Włości były własnością m.in. rodzin von Garnier, von Rödern, von Pourtalès. Po zakończeniu drugiej wojny światowej wszystkie śląskie posiadłości rodziny von Pourtalès przejęło państwo polskie. W 1945 roku rezydencję w Głębowicach zajmowała jeszcze Armia Czerwona. W kolejnych latach majątek znalazł się w gestii Państwowego Gospodarstwa Rolnego Wińsko. W pałacu urządzono między innymi mieszkania dla pracowników przedsiębiorstwa. Około 1980 roku właścicielem zabytku był już Kombinat Rolno-Przemysłowy „Dolpasz”. W tym czasie z pałacu wysiedlono ostatnich mieszkańców. Budynek nieprawidłowo użytkowany i nieremontowany popadł w ruinę. Co ciekawe w 1986 roku w pałacu prowadzono prace remontowe, a tymczasem już trzy lata później runął dach nad środkową częścią budynku. Być może zmobilizowało to właściciela do podjęcia jakiś prac budowlanych, bowiem w roku 1990 wzmiankowano kolejny remont. Niestety dachu nie naprawiono, prawdopodobnie ograniczono się, do zresztą bezprawnej, rozbiórki ścian działowych. W latach dziewięćdziesiątych zrujnowany zabytek znalazł się pod pieczą Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa. Niestety nie zmieniło to jego losu. Agencja jak najszybciej starała się pozbyć kłopotu i już w 1996 roku sprzedała pałac firmie „Inter Dablex” z Gdańska. Inwestor rozpoczął efektownie od razu podejmując prace remontowe. Roboty równie szybko jak podjęto tak zakończono, a pałac mimo przekształceń własnościowych popada w coraz smutniejszą ruinę. Brakuje zarówno pieniędzy jak i wizji na przyszłość tego zabytku.
Dokładnie historię pałacu omówiono w książce
Pałac
Siedziba szlachecka istniała w Głębowicach już w XVIII wieku. Obecny klasycystyczny pałac został ufundowany przez rodzinę von Rödern pomiędzy 1802 a 1826 rokiem. Rezydencję dwukrotnie przebudowywano w drugiej połowie XIX wieku. W czasie drugiej wojny światowej w pałacu znajdowała się składnica zbiorów graficznych wrocławskiego muzeum sztuk pięknych. Powojenne losy zabytku opisano powyżej.
Pałac murowany z cegły, potynkowany, trzyskrzydłowy, zbudowany na planie podkowy, podpiwniczony, dwukondygnacyjny z mezaninem, nakryty był dachami czterospadowymi. Obecnie dachy zawalone, miejscami nie ma śladu po mezaninie. Elewacja ogrodowa (południowa) posiadała owalny ryzalit mieszczący klatkę schodową i salon. Obecnie ten środkowy fragment pałacu jest całkowicie zniszczony, jakby budynek został rozcięty. Pozostał tylko taras i część kolumn. Do niedawna wejście opisywano tak: „Wejście główne jest podkreślone płytkim ryzalitem z trójkątnym przyczółkiem, poprzedzonym arkadowym podcieniem z tarasem ozdobionym alegorycznymi rzeźbami na postumentach dzielących ażurową balustradę” (cytat z: Józef Pilch, Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005, s.77). Pomimo ogromnych zniszczeń elewacje zachowały fragmenty boniowania przyziemia, ślady podziałów horyzontalnych i dekoracyjnych detali (orły spięte festonami). Większość okien prostokątna, jedynie okna w mezaninie półkoliste, a okna w elewacji wschodniej zamknięte półkoliście. Część pomieszczeń parteru nakrywają sklepienia krzyżowe, w większości sal znajdowały się drewniane stropy. Do dziś przetrwały tylko fragmenty drewnianych stropów, z resztkami klasycystycznych dekoracji sztukatorskich.
Pałac otacza rozległy park. Na osi rezydencji, na północ od niej znajduje się staw. Bardziej na zachód położone są: oktogonalna oranżeria z domem ogrodnika oraz neogotycka kaplica z mauzoleum rodu von Pourtalès. Projekt kaplicy w latach 1862-1864 przygotował sam Carl Johann Boguslaw Lüdecke (ur.1826r., zm.1894r.), architekt znany nie tylko na Śląsku. Niestety obecnie podobnie jak pałac zabudowania te chylą się ku upadkowi. W mauzoleum poniszczono również płyty nagrobne członków rodziny von Pourtalès. Od wielu lat zaniedbany drzewostan parkowy również jest w kiepskiej kondycji. Wiele drzew choruje, nikt nie usuwa próchniejących pni, dzięki czemu park miejscami przypomina puszczę. Wśród drzew warto zwrócić uwagę na okazy dębów szypułkowych opanowanych przez chrząszcza kozioroga dębosza.
Pałac w połowie XIX wieku na litografii ze zbiorów Dunckera
Wygląd rezydencji i parku przed druga wojną światową można poznać dzięki widokówkom zamieszczonym na portalu www.dolny-slask.org.pl
Źródło: http://dolny-slask.org.pl/746700,foto.html?idEntity=506505 (dostęp: 10.08.2014 roku).
Pałac, oranżeria i kaplica w 1910 roku
Źródło: http://dolny-slask.org.pl/3779802,foto.html?idEntity=512053 (dostęp: 10.08.2014 roku)
Zabytki w Głębowicach
Do rejestru zabytków w Głębowicach wpisano zespół klasztoru karmelitów, 1676-1686, 1743-1746: kościół, obecnie parafialny p.w. św. Eliasza Proroka (nr rej.: 695 z 16.05.1960r.), klasztor (nr rej.: 458 z 29.10.1980r.); zespół pałacowy, 1 połowa XIX w., pocz. XX w.: pałac (nr rej.: 457/W z 29.10.1980r.), park (nr rej.: 535/W z 31.01.1984r.). W ewidencji zabytków Głębowic wpisano ponadto m.in. dawny cmentarz klasztorny, cmentarz katolicki, oranżerię i dom ogrodnika, wozownię i stajnię, bramę pałacową, kaplicę i mauzoleum rodu von Pourtalès.
Informacje praktyczne i dojazd
Dojazd komunikacją publiczną do Głębowic zapewniają rzadko kursujące autobusy PKS z Wołowa. Ze względu na trudności ze znalezieniem przesiadki nie polecam tego sposobu dojazdu. Podróżującym samochodem proponuję jechać z Gliwic autostradą A4 w kierunku Wrocławia do węzła Wrocław Południe, następnie autostradową obwodnicą miasta (A8) do węzła Wrocław Stadion i dalej DK94 w stronę Legnicy. Z tej ostatniej trasy tuż za Wrocławiem należy skręcić w prawo w lokalną drogę (ul. Wrocławska) prowadzącą przez Krępice, Mrozów, Miękinie i Klękę do Brzegu Dolnego. Z Brzegu Dolnego najlepiej skierować się do Wołowa ulicą Dębową. Wołów należy opuścić ulicą Rawicką, czyli DK339. W Pełczynie z tej trasy należy skręcić w lewo w lokalną drogę prowadzącą do Głębowic przez Nieszkowice i Trzcinicę Wołowską. Zespół pałacowy znajduje się w północnej części wioski, na lewo od głównej ulicy. Odległość: w jedną stronę z Gliwic około 225km, z Wrocławia około 60km. Samochód można zaparkować przy kościele lub obok budynku gospodarczego, na południowym krańcu parku otaczającego pałac.
Damian Dąbrowski,
Sierpień 2014 r., aktualizacja październik 2020r.
Odnowiony zespół klasztoru karmelitów: kościół, zabudowania klasztoru. Na ostatnich dwóch zdjęciach dawny folwark w Głębowicach. Stan zabudowań w październiku 2020 roku.
