Powiat wołowski, gmina Wińsko
(nazwa niemiecka Krischütz, Kreis Wohlau)
Zabytki w Gryżycach
Do rejestru zabytków nie wpisano żadnego obiektu w Gryżycach. Do ewidencji zabytków wpisano cmentarz leśny; zespół pałacowy: pałac (nr 9), gołębnik (nr 9), dom zarządcy (nr 8), altana (nr 8), dom mieszkalny (nr 6), oborę i park pałacowy; stodołę (nr 4).
Majątek w Gryżycach posiadały m.in. rodziny Ernesti, Lingk, Kügler, von Lüttwitz-Kerstan, Muth, Herzog, Lehmann. W 1945 roku posiadłość przejęło państwo polskie. Folwark i rezydencję przekazano w zarząd Państwowemu Gospodarstwu Rolnemu. W pałacu urządzono mieszkania dla pracowników. Zabytek remontowano m.in. w 1975 roku. Od 1995 roku budynek jest własnością prywatną. W latach 1995-1996 prowadzono kolejne prace remontowe. Obecnie pałac w dalszym ciągu pełni funkcje mieszkalne i można go zobaczyć z zewnątrz. Większość nieużytkowanych zabudowań gospodarczych dawnego folwarku popadła w ruinę. Część zdewastowanych budynków wyburzono. Zaniedbany park przypomina dziś niewielki zagajnik przylegający od wschodu do wioski.
Rezydencja w Gryżycach na przedwojennych widokówkach
Źródło: http://dolny-slask.org.pl/516634,Gryzyce,Palac.html (dostęp: 18.03.2016r.).
Źródło: http://dolny-slask.org.pl/615814,foto.html?idEntity=516634 (dostęp: 18.03.2016r.)
Źródło: http://dolny-slask.org.pl/4117788,foto.html?idEntity=530649 (dostęp: 18.03.2016r.)
Pałac został ufundowany około 1780 roku. Rezydencję przebudowano w 190 roku. Budynek murowany, potynkowany, założony na planie prostokąta, podpiwniczony, parterowy, z użytkowym poddaszem, nakryty łamanym dachem dwuspadowym z naczółkami i lukarnami. Fasada (elewacja południowa) siedmioosiowa, z centralnym trzyosiowym dwukondygnacyjnym pozornym ryzalitem mieszczącym główne wejście poprzedzone niewielkim tarasem ze schodami. Elewacje w wyniku remontów po 1945 roku pozbawione ozdobnych detali architektonicznych. Układ wnętrz dwu- i trzytraktowy. Pomieszczenia nakryte sufitami, z których część zachowała resztki dekoracji sztukatorskich.
Od zachodu sąsiaduje z pałacem późnobarokowy dom zarządcy majątku, wzniesiony około 1780 roku. Budynek murowany, potynkowany, założony na planie prostokąta, parterowy, z częściowo użytkowym poddaszem, nakryty dachem naczółkowym z powiekami. Wejście usytuowano w półokrągłym ryzalicie w elewacji północnej. Elewacje dzielone ozdobnymi listwami. Układ wnętrz dwutraktowy z owalną klatką schodową w ryzalicie.
Pałac i siedziba zarządcy majątku zamykały od północy dziedziniec folwarcznych wokół którego wznosiły się także częściowo zachowane zabudowania gospodarcze i mieszkalne dla pracowników. Od wschodu do folwarku przylegał park i ogród.
Gryżyce położone są około 22 kilometrów na północny-zachód od Wołowa. Z miasta najlepiej wyjechać DK338 w kierunku Wińska i za miejscowością Bożeń skręcić z niej w lewo w DK334 prowadzącą do Chobieni m.in. przez Gryżyce. Zespół pałacowy położony jest w centrum wioski, na wschód od trasy DK334. Samochód można zaparkować na dawny dziedzińcu folwarcznym, w niewielkiej odległości od rezydencji.
Damian Dąbrowski,
Marzec 2016r.
